Rekentool piekbelasters stuurt op gewenst resultaat

Door Geesje Rotgers Onderzoeksjournalist in de agrarische sector

Deze week kwam de speciale Aerius-calculator beschikbaar, die piekbelasters aanwijst. Heb hem meteen bekeken. In dit stuk een aantal bevindingen.

De overheid heeft de Aerius-calculator zodanig ingericht, dat die stuurt op gewenste uitkomsten. In de afgelopen jaren kwamen wetenschappers al met een reeks verschillende uitgangspunten, om piekbelasters aan te wijzen (grootste emissie, grootste depositie-vracht, hoogste depositie-piek, maximaal doelbereik). Uit een vergelijking bleek dat de gekozen uitgangspunten in hogere mate de uitkomsten bepaalden. Het ministerie had dus veel ruimte om eerst de gewenste uitkomsten te bepalen, en daar vervolgens de uitgangspunten bij te kiezen die zouden leiden tot die uitkomsten. De ministeriële keuzes en hun consequenties op een rij.

Nadeel voor bedrijven met weinig of geen grond
Het ministerie heeft ervoor gekozen alleen de stikstof die vrijkomt uit stallen mee te tellen. En niet de stikstof die vrijkomt uit de bemesting van de akkers. De 'normale' versie van Aerius rekent bij grondgebonden bedrijven ongeveer evenveel stikstof uit de stal als vanuit de bemeste percelen. Door stikstof uit bemesting in deze speciale calculator niet mee te tellen, hebben grondgebonden bedrijven een voordeel. En bedrijven met weinig of geen grond een nadeel.

Aanvankelijk werd een andere definitie voor piekbelaster gehanteerd. Het ging steeds om bedrijven op korte afstand van natuurgebieden, op pakweg maximaal één tot twee kilometer. Deze keer koos het ministerie voor een veel ruimere afstandsgrens, van maar liefst 25 kilometer. Vrijwel alle veehouderijen in Nederland hebben wel een stikstofgevoelig natuurgebied binnen deze afstand. Deze ruime afstand zorgt ervoor dat grote bedrijven, op grotere afstand van natuurgebieden, tóch kunnen worden aangemerkt als piekbelaster.

Kleine bedrijven niet veilig voor calculator
Het meest in het oog springt de keuze voor een 'depositievracht' van minimaal 2.500 mol/jaar op overbelaste stikstofgevoelige natuur. Dit is omgerekend 35 kilo stikstof per jaar. Een uitstoot van 35 kilo wordt gerealiseerd door een kudde van 50 schapen, een groep met 7 paarden, een stal met drie of vier koeien. Ook kleine bedrijven zijn dus niet bij voorbaat veilig voor de piekbelaster-calculator.

Welke bedrijven lopen de meeste kans om als piekbelaster te worden aangewezen? Dat zijn de bedrijven met de meeste hectares stikstofgevoelige natuur binnen de straal van 25 kilometer. Met andere woorden: boeren die een groot natuurgebied in de regio hebben (dit zijn veel hectares). Het meest in het oog springt de Veluwe. Neem een bedrijf dat een minimale depositie van 0,3 mol/ha veroorzaakt op een gebied van 10.000 hectare. Door de vele hectares natuur komt dit bedrijf in de calculator uit op 3.000 mol/ha, en is dus 'piekbelaster'.

Geen beveiliging van ingevoerde data
Wat je in het rekenmodel stopt, bepaalt de uitkomst. Zo ook bij deze piekbelaster-calculator. Er zijn duidelijk politieke keuzes verwerkt in deze rekentool. Het ministerie richtte deze calculator zodanig in, dat bepaalde groepen boeren eerder als piekbelaster worden aangewezen: boeren bij grote natuurgebieden en boeren met weinig of geen grond. Met sturen op 'de staat van instandhouding van de natuur' heeft dit weinig te maken. Met selectief saneren van de veehouderij des te meer.

Tot slot de beveiliging van de Aerius-calculaties. Ik zag bezorgde berichten van veehouders, die bang zijn dat derden kunnen meekijken met hun rekenwerk. Zij hebben een terecht punt. Ik heb me er al vaker over verbaasd hoe gemakkelijk je Aerius-uitdraaien van anderen kunt openen, en tot in detail de ingevoerde gegevens kunt bekijken. Er zit geen beveiliging op.