Landbouwgrond dreigt uitgeput te raken

Veel landbouwgronden raken uitgeput door een tekort aan mineralen. Het probleem wordt breed onderschat omdat er niet naar wordt gekeken, stelt Bert Carpay na afloop van het zogeheten steenmeelproject in de Gronings-Drentse Veenkoloniën. De uitputting van mineralen – bepaalde zand- en kleideeltjes – in de Nederlandse bodem zou een grote zorg voor de landbouw moeten zijn. Ook de consument zou zich zorgen maken als deze op de hoogte was van het verlies aan voedingswaarde van veel van ons dagelijks voedsel, vertelt Bert Carpay van het gelijknamige adviesbureau in Huissen. ,,Wat niet meer aan nutriënten en sporenelementen in de bodem zit, zit ook niet in het voer voor dieren en niet in voedsel voor menselijke consumptie.’’

Steenmeel
Afgelopen jaar heeft Carpay met financiering van LTO Noord Fondsen bij twee bedrijven op vier percelen onderzoek laten doen naar het effect van steenmeel – gemalen vulkanische gesteente dat nagenoeg alle (sporen-)elementen bevat die gewassen, dieren en mensen nodig hebben – op de opbrengst en de kwaliteit van het gewas. Daarbij verbaasde het hem dat de onderzoekers van Wageningen University & Research (WUR), die het onderzoek monitorden, geen enkele kennis van mineralogie hebben. ,,In ieder geval gebruiken ze die kennis niet.’’ De mineralen in onze bodem zijn aangevoerd door overstromende rivieren of door verpulvering van rotsen tijdens ijstijden. Onderzoek leert dat de mineralenvoorraad langzaam maar zeker uitgeput raakt. „Verlies aan humus, het ontstaan van tekorten aan sporenelementen en structuurverlies zijn belangrijke signalen die direct gerelateerd zijn aan het verdwijnen van mineralen uit de bodem. Deze problemen zullen verergeren als maatregelen uitblijven”, schrijft Carpay in zijn onderzoeksverslag aan LTO Noord. Hij roept WUR daarin op hier aandacht aan te schenken. ,,Niets doen is ronduit schadelijk voor de landbouw.’’

Nieuw agrarisch systeem
De daling van het mineralengehalte is deels het gevolg van het natuurlijke proces van verwering. De hoge productiviteit die de landbouw nastreeft, eist echter ook zijn tol. De afbraak is versneld door verzuring van de bodem door het gebruik van kunstmest en drijfmest en in het algemeen door de verbranding van fossiele brandstoffen, aldus Carpay. Met gangbare meststoffen kan de mineralogische schade niet worden hersteld, stelt hij. Carpay: ,,Nieuwe inzichten op wetenschappelijk gebied tonen aan dat we aan de vooravond staan van een nieuw agrarisch systeem.’’ Het toevoegen van steenmeel behoort tot de nieuwe werkwijze om de bodem te verbeteren. De samenstelling van steenmeel verschilt per mijngebied. Daardoor is hun werking in de bodem verschillend en laten de diverse steenmeelproducten verschillende resultaten zien.

Verschil van inzicht
Die constatering heeft geleid tot verschil van inzicht met WUR bij de monitoring van de vier percelen. ,,De onderzoekers van de WUR hebben alle resultaten op een hoop gegooid terwijl het geheel verschillende producten zijn. Alsof je het opbrengen van stikstofkunstmest en kaliumkunstmest als dezelfde behandeling beschouwt. Door die middeling laat WUR zien dat ze de functie en werking van steenmeel (nog) niet begrijpen. Ik vind dit schokkend’’, aldus Carpay, ,,omdat het de landbouw schaadt.’’ Het voor de regio meest geschikte steenmeel biedt zicht op een hogere opbrengst en een hogere kwaliteit, aldus Carpay. ,,Het zetmeelgehalte in aardappelen op de proefvelden is hoger, de planten zijn sterker en minder gevoelig voor droogte en ziektes. Daardoor zijn op termijn minder chemische bestrijdingsmiddelen nodig. Zodra het bodembeheer is geoptimaliseerd op het gebied van mineralogie en bodemleven wegen de extra inkomsten ruimschoots op tegen de kosten van duurzaam bodembeheer.’’ Alhoewel gefinancierd met landbouwgeld is het de vraag of en hoe de sector dit onderwerp zal oppakken. LTO Noord heeft toegezegd het verslag aan alle relevante vakgroepen toe te zenden. ,,Het is afwachten of het daadwerkelijk op de agenda komt.’’

Verzet
Carpay rekent niet meteen op applaus. Om ander bodembeheer te realiseren, zullen wetenschappers moeten toegeven dat ze lange tijd een belangrijk aspect van de bodemvruchtbaarheid over het hoofd hebben gezien. Ook verwacht hij verzet uit de kunstmest- en kalkindustrie omdat zij de vraag naar hun producten zullen zien teruglopen. De proef in de Veenkoloniën was kleinschalig. Carpay hoopt dat er een grootschaliger onderzoek naar de toepassing van steenmeel komt dat de landbouw zal overtuigen dat het anders en beter kan.

dvhn.nl/economie/…