Artikel uit het FD
LANDBOUW
Minder stikstof? Laat de overheid meekijken in boekhouding van boeren
• Met aangepast veevoer kan stikstofuitstoot omlaag
• Veeboeren houden gegevens bij in een database
• Voorstel is om overheid inzicht te geven in die data
Vasco van der Boon
Apeldoorn/Lochem
Het kabinetsvoorstel om via aangepast veevoer de stikstofuitstoot in de landbouw te verlagen, kan alleen slagen als dit te meten valt en kan worden gehandhaafd. De overheid zou daarvoor toegang moeten krijgen tot een bestaande database, de Kringloopwijzer, met daarin de productieboekhouding van veeboeren.
Dat stelt veevoerfabrikant ForFarmers in gesprek met het FD. ‘De enige serieuze mogelijkheid om op korte termijn het stikstofbeleid via een aanpassing van het veevoer te handhaven, is via de Kringloopwijzer, ondanks begrijpelijke onzekerheid van de veehouders hierover’, zegt bij ForFarmers marketingdirecteur herkauwers Henry Verwaijen. ‘Daarin zitten alle noodzakelijke data in relatie tot de stikstofuitstoot.’
De Kringloopwijzer is een database met onder meer de mineralenboekhouding van melkveebedrijven. Daarin wordt bijgehouden hoeveel fosfaat en stikstof er bij een boerderij ingaat via het voer en hoeveel via vlees en melk het bedrijf verlaten. Nederlandse zuivelbedrijven stelden de Kringloopwijzer in 2016 verplicht voor melkveehouders. Sinds 1 januari bevat de Kringloopwijzer ook de emissie van het broeikasgas CO2 van het mengvoer.
‘Nederland is uniek in de wereld met dit instrument waarmee we van alle bedrijven weten hoe zij met mineralen omgaan en wat hun emissies zijn’, zegt beleidsmedewerker Willem Koops van ZuivelNL, de beheerder van de database.
Ook de data van de melk die de boer levert, worden automatisch doorgegeven aan de Kringloopwijzer, net als informatie van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland over het aantal dieren, wat de voerfabrikant aan de boer levert, grondanalyses en details over het ruwvoer dat de boer zelf teelt. ‘De totale boekhouding op dit gebied’, zegt ForFarmers-bestuursvoorzitter Yoram Knoop.
Via dit ‘bestaande systeem’, aldus ForFarmers, valt per veehouder de input en output te meten en bij te sturen. ZuivelNL deelt deze opvatting. De boerderij zou een ideaal detailniveau zijn voor het monitoren van het beleid. Om de stikstofuitstoot te verlagen zonder dat de melkproductie of de gezondheid van dieren eronder lijden, moet het eiwitgehalte in het veevoer lokaal met maatwerk worden aangepast.
Knoop van ForFarmers schat dat ‘10% stikstofreductie op korte termijn, het is eerder een kwestie van maanden dan van jaren’, mogelijk is in de veehouderij, ‘mits er draagvlak is bij de veehouders’. Dat kan volgens hem ‘vooral eerst door aanpassing in het eiwitpercentage in het veevoer’, aangevuld met aanpassingen in het mestgebruik en de huisvesting van de dieren.
Het is deze aanpak waarvan het kabinet en dertien boerenorganisaties verenigd in het Landbouw Collectief voorlopig het meeste effect verwachten om Nederland van het stikstofslot te krijgen. Aangepast veevoer is een van de vorige maand gepresenteerde voorstellen, de andere zijn verlaging van de maximumsnelheid en sanering van de varkenshouderij.
ForFarmers krijgt bijval van de grote coöperatieve voerfabrikant Agrifirm. Ook bestuursvoorzitter Dick Hordijk ziet de oplossing voor het controleren van de stikstofuitstoot op de boerderij in ‘precisielandbouw’. ‘De automatisering gaat heel hard, waardoor we vrij nauwkeurig kunnen gaan registreren wat de uitstoot is.’ Dat dit met het verzamelen van ‘meer data’ op de boerderij gepaard gaat, lijkt Hordijk onvermijdelijk. ‘Als je doelen hebt, heb je metingen nodig.’
Dit raakt wel ‘gevoelig gebied’, beseft ook Hordijk. Hij benadrukt dat de overheid ‘het vertrouwen’ van de boeren hierbij moet behouden met een consistent langetermijnbeleid. Daar heeft het de laatste tijd aan ontbroken, volgens de voerfabrikant.
Volgens Verwaijen bestaat onder boeren ‘best veel weerstand’ tegen gebruik van boerendata door de overheid om beleid te handhaven. ‘Tegenstanders zien de potentiële nadelen, maar niet de voordelen.’ Hoe gevoelig overheidsingrijpen in het mestbeleid ligt, bleek afgelopen maanden uit de boerendemonstraties tegen het stikstofbeleid. Halverwege de jaren 90 weigerden ruim tienduizend agrariërs een mestboekhouding in te leveren bij de overheid.
Efficiencyverbetering in het voerrantsoen leidt niet alleen tot minder stikstofuitstoot. Het gebruik van de Kringloopwijzer levert een gemiddeld melkveebedrijf ook €4000 tot €10.000 voordeel per jaar op door zuiniger en gerichter te voeren, te bemesten en met het land om te gaan. De ‘precisielandbouw’ waartoe het stikstofbeleid op de boerderij gaat nopen, maakt het samenspel van het voerbedrijf met de veehouders nog kennisintensiever, verwacht Knoop. ForFarmers is volgens hem nu al ‘een half consultancybedrijf’, omdat het met het verkochte voer steeds meer advies levert.
Het aanwenden van de fijnmazige data van de Kringloopwijzer voor het monitoren van de stikstofnormen kan ook tegemoetkomen aan de kritiek van onderzoeksinstituut Mesdagfonds en de Farmers Defence Force (FDF) op het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. Dat baseert volgens hen de uitspraak dat de landbouw verantwoordelijk is voor bijna de helft van de stikstofdruk op te weinig meetpunten. Mesdagfonds en Farmers Defence Force reageren niet op vragen hierover.
Een toekomstige rol in het stikstofbeleid voor de Kringloopwijzer ‘zal zeker in het overleg met het ministerie ter sprake worden gebracht’, meldt voorzitter Aalt Dijkhuizen van het Landbouw Collectief — waarbij de FDF is aangesloten — desgevraagd. Een woordvoerder van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit bevestigt dit: ‘Het ministerie onderzoekt hoe stikstofreductie via aangepast veevoer vorm kan krijgen en wil dit in gezamenlijkheid met de landbouwsector uitwerken. Begin januari wordt hierover met het Landbouw Collectief gesproken. De mogelijke rol van de Kringloopwijzer zal onderdeel zijn van het gesprek.’
Wil Meulenbroeks van de LTO-vakgroep Melkveehouderij bepleitte onlangs in het periodiek Nieuwe Oogst de Kringloopwijzer ook te gebruiken om milieuprestaties te belonen. Een prikkel voor milieuvriendelijk boeren komt acceptatie van de Kringloopwijzer als monitor ten goede, betoogt de ForFarmers-bestuursvoorzitter. Koops van ZuivelNL acht het ook mogelijk dat ‘ontwikkelruimte’ van boerderijen op basis van de Kringloopwijzer wordt verstrekt.
Koops wijst wel op de ‘discussie’ dat de overheid garanties eist voor ‘voldoende borging’ van de juistheid van de data die in het systeem worden ingevoerd. ‘Als je boeren hierop gaat afrekenen, krijgen ze natuurlijk een belang bij het invoeren van data.’ Knoop van ForFarmers: ‘De overheid accepteert de Kringloopwijzer nu wel als sturingsinstrument, maar nog niet als toezichtmiddel.’
Privacy
En hoe zit het met de privacybescherming van de veehouders die de Kringloopwijzer hun data toevertrouwen? Die data worden alleen aan derden ter beschikking gesteld met toestemming van de veehouder, aldus de gebruiksvoorwaarden van de Kringloopwijzer. Die toestemming is volgens de Autoriteit Persoonsgegevens voldoende voor de overheid om de Kringloopwijzer eventueel te kunnen gebruiken.
dat was als je kon aantonen dat je onomkeerbaar investeringen had gedaan zoals je een nieuwe stal ging bouwen en daar een koopcontract had getekend voor een bepaalde datum. Er waren er bi