Over borstvergrotingen,cooperaties, en dingen die voorbij gaan

Over borstvergrotingen, coöperaties, de dingen die voorbij gaan
June 3, 2016 • 6 Likes • 2 Comments

Nog even en het begint weer in Drenthe. De TT. Met het prachtige decor en leven om de TT heen. Stoere jongeren in de bloei van hun leven, van heinde en verre, met een tent achter op de motor. Muziek, motorpakken, “brommers kieken”, de lucht zindert van avontuur. Groene slootkanten met fluitenkruid in volle bloei. Boerencampings afgeladen vol met windschermen van bierkratten. ’s Ochtends vroeg, veldleeuweriken zingend aan de hemel, knaloranje geverfde caravans in het weiland, bankstellen ervoor, hun kater uitzittende boerenzoons erop en ernaast een bord: “borstvergroting door handoplegging: behandeling op afspraak“.

Mooi, man, dat is creatieve boerenslimheid. Iets wat ik de laatste tijd soms mis bij coöperaties. Als bedrijfsadviseur voor Agriterra zie ik er velen, in binnen- en buitenland. Coöperaties hebben Nederland groot gemaakt. Als tegenwicht voor de macht van dominante kopers hebben we ze opgericht. In een tijd dat het veiligstellen van de voedselproductie hoogste prioriteit was. En het werkte. Met een lage toetredingsdrempel, het delen van kennis, gezamenlijke financiering en een liberaal productiebeleid wisten we de afgelopen eeuw niet alleen onze bevolking te voeden. We wisten na de Verenigde Staten zelfs uit te groeien tot de nummer 2 van exporterende landen van landbouwproducten! Een ongekende prestatie voor zo’n klein land. We zijn wereldkampioen productie per m2.

Maar hoe zit het eigenlijk met onze boeren? Tot voor kort best goed. Ze produceerden steeds meer en steeds wisten onze exporteurs nieuwe markten te vinden om de gestegen productie af te zetten. Mijn opa liep nog met een handkar met bloemen van Rijnsburg naar den Haag, exporteurs ontdekten de Benelux en Engeland, de Europese Unie werd steeds groter en echte avonturiers ontwikkelden de verre markten. Stijgende lijnen, omzetgroei, grotere auto’s , boeren met Tesla’s. Tot ergens in het afgelopen decennium de markt omsloeg. Voor de ene landbouwsector iets sneller als voor de andere. De koopkracht daalde (crisis vanaf 2008) en er gingen opeens markten dicht (Rusland).

Hoe reageren onze coöperaties op verzadigde markten? Soms krampachtig. Met meer van hetzelfde eigenlijk. We moeten efficiënter werken, we moeten ons richten op kerntaken, meer wegzetten via discount-supermarkten, met minder mensen meer leveren. Veel oud-werknemers van coöperaties zitten ondertussen thuis, werkloos of uitgeblust met een burn-out. Moe van weer een dreigende reorganisatie.

Coöperaties hebben vele voordelen. Het is niet voor niets dat we met Agriterra dit succesvolle model stimuleren in ontwikkelingslanden. We hebben als Nederland immers bewezen, hoe coöperaties snel en succesvol een enorme productie kunnen stimuleren en dit ook logistiek kunnen verwerken en vermarkten. Hoe vele boeren en tuinders op een democratische manier een boterham kunnen verdienen. En hoe de landbouw een aanjager kan zijn voor de economie van een land.

Maar een coöperatie met een liberaal toetredings- en productiemodel heeft ook een nadeel. Dit nadeel wordt pas zichtbaar als marktverzadiging optreedt. Als mijn vader een leuke nieuwe tulpenvariëteit veilde, die goed geld opleverde, wisten we zeker dat meerdere leveranciers het volgend jaar dezelfde variëteit zouden veilen. Hierdoor ontstaat in een verzadigde markt al snel prijsdruk. Door de lage toetredingsdrempel van een coöperatie tendeert de verkoopprijs dan al snel naar de kostprijs. Oftewel de marge voor een boer of tuinder tendeert naar nul. Uiteindelijk wordt hier niemand beter van. Zelfs exporteurs niet, want zij verdienen ook meer aan een kwartje dan aan een dubbeltje.

Hoe dit tij te keren? Onlangs bezochten we Agrico. Prachtig bedrijf met een sfeer van “jullie denken dat we aardappels exporteren, maar dat is niet waar….wij importeren geld!”. Directeur Jan van Hoogen heeft iets te melden. Agrico is een aardappelcoöperatie, maar onderscheidt zich met eigen variëteiten. Deze noviteiten worden geïntroduceerd door een beperkt aantal geselecteerde boeren, leden van de coöperatie. Zo houden ze grip op de hoeveelheid. En op de prijs. En op de marge voor de boer.

Coöperatieve marketing 2.0! Ik durf met Jan van Hoogen de stelling wel aan dat boeren in een verzadigde markt gebaat zijn bij regulering van de hoeveelheden door hun coöperatie. En met eigen variëteiten kan dat. Zo houdt de coöperatie grip op de verkoopprijs en op de marge. Geen borstvergroting, maar omzetvergroting door handoplegging , behandeling volgens afspraak.

Written by

Jan Heemskerk
Jan Heemskerk
Business Advisor at Agriterra