Mest: tijd dringt, regie gevraagd

Wie o wie neemt de regie om dierrechten voor de melkveehouderij te voorkomen?

Die vraagt blijft hangen na een week waarin topbestuurders uit de melkveesector en staatssecretaris Sharon Dijksma van Economische Zaken elkaar twee keer publiekelijk troffen.

= Analyse =

De melksector kampt momenteel niet met een mestprobleem. Althans, gerekend naar het aantal kilo’s fosfaat dat de melkveestapel produceert en wat toegestaan is binnen het Europese plafond. Twee ‘moeilijkheden’ komen echter steeds weer om de hoek kijken. Allereerst de verwachte groei van de melkproductie na 2015. FrieslandCampina rekent nog steeds met 20 procent groei tot 2020. Daarin willen de beleids-makers van LTO en zuivelsector (NZO) de melkveehouders niet beperken. Komt die groei er inderdaad, dan produceert ook de melkveehouderij te veel mest.

Daarnaast speelt de gedeelde verantwoordelijkheid met de andere diersectoren. Afgesproken is dat veehoudend Nederland gezamenlijk moet zorgen dat het fosfaatplafond na 2015 niet overschreden wordt. De pluimveehouderij loste haar eigen probleem al op met een grote verbrandingsinstallatie in Moerdijk. Wensbeelden van sommige melkveehouders om het mestbeleid van hun sector afzonderlijk van de varkenshouderij op te lossen, lijken kansloos. LTO koos eerder voor de gezamenlijk route, met verplichte mestverwerking voor overschotbedrijven en houdt daar aan vast. Verantwoordelijk staatssecretaris Sharon Dijksma houdt de sector aan deze route.

Afspraak
Dijksma lichtte haar visie donderdag in Den Haag nog eens toe. Op een symposium van de Duurzame Zuivelketen stelde zij precies gedaan te hebben wat de sector vroeg. ‘Jullie wilden de mestplaatsingsovereenkomsten afschaffen, dat hebben we gedaan. Jullie wilden het zelf oplossen, die kans bied ik. Het enige wat ik nu van jullie vraag: houd je aan de afspraak die je zelf met mij hebt afgestemd.’
Dijksma sprak de vermanende woorden niet voor zij de sector voluit prees. ‘De melkveehouderij is het paradepaardje van de Nederlandse agrosector. Laat ik dat maar ronduit zeggen.’

Dat de bewindsvrouw toch zo nadrukkelijk het waarschuwende vingertje liet zien, heeft alles te maken met de bijeenkomst een avond eerder. In de Rode Hoed in Amsterdam was Dijksma een van de sprekers op een debatavond over de toekomst van de melkveehouderij. De avond was bedoeld als discussiepodium tussen veehouderij en burgerij. Dat onderdeel kwam matig uit de verf.

Wat wel beklijfde na afloop was de clash tussen sectorbestuurders en Dijksma. ‘De bal ligt bij jullie, niet bij mij.’ Met die woorden, uitgesproken op een niet mis te verstane toon, las Dijksma de belangenbehartigers de les. Dat deed ze toen bestuurders als Siem-Jan Schenk en Kees Romijn (beiden LTO), Piet Boer (FrieslandCampina) en Dirk-Jan Schoonman (NMV) oplossingen aandroegen voor het mestprobleem. Een eenduidige visie kon de staatssecretaris daarin niet ontdekken.

Toen Schenk en Romijn vervolgens in het offensief gingen en Dijksma vertelde wat ze moest regelen, werd het de staatssecretaris te gortig. ‘Ik geef jullie de kans om het mestprobleem op te lossen. Los het dan ook op in plaats van het probleem telkens weer naar mij terug te schuiven.’ De discussie liep op, waarna Kees Romijn zich liet ontvallen dat de melksector misschien wel een stok achter de deur nodig heeft om haar zaakjes in orde te krijgen. Waarop Dijksma tegen de zaal zei: ‘Jullie hebben het gehoord: LTO wil inzake het mestprobleem een stok achter de deur.’ Ze herhaalde daarop dat er dierrechten komen als de sector niet snel met een oplossing komt. ‘Ik kan niet maar blijven uitstellen.’

Geen winstpartij
Alle betrokken bestuurders gaven het na afloop toe: dit was duidelijk geen winstpartij voor de melkveesector. En dat terwijl Dijksma zich ook nog lelijk in de kaart liet zien wat betreft gebrek aan inhoudelijke kennis. Ze stelde dat Nederland een duidelijk teveel aan mest heeft en daarmee een te hoog nitraatgehalte in het grondwater. Sinds 2008 is dat in bijna heel Nederland opgelost. De staatssecretaris kwam er mee weg.
Als slim debater greep Dijksma daarna de haar geboden kans om de vermeende verdeeldheid bloot te leggen. Dat, terwijl de verdeeldheid minder groot is dan hij lijkt. Alle partijen willen grondgebondenheid centraal stellen en alleen verplichte mestverwerking invoeren voor bedrijven die een deel van hun mest niet kwijt kunnen op eigen grond. Maar wat is grondgebondenheid? Over de definitie van dat begrip heerst veel onduidelijkheid. Althans, de bestuurders slaagden er niet in publiekelijk en eenduidig een duidelijke definitie te formuleren.

Sterker, het dossier lijkt zo complex dat spraakverwarring schering en inslag is. Zo was Piet Boer na het Rode Hoed-debat erg teleurgesteld over het ministerie van Economisch Zaken. Een topambtenaar had hem namelijk duidelijk gemaakt dat van invoering van de kringloopwijzer, als instrument om de werkelijke benutting en productie op melkveebedrijven vast te stellen, geen sprake kan zijn. Een dag later bleek dat de ambtenaar Boer verkeerd had begrepen. Hij meende dat de zuivelbestuurder gepleit had voor een vrijstelling voor de kringloopboeren die bovengronds mest uitrijden.

Ondanks de vele visies en spraakverwarringen lijken doel en afspraken wel helder. Daarbij dringt de tijd. Voor 1 juli wil Dijksma een concreet plan van aanpak gepresenteerd zien. Grote vraag daarbij is: wie gaat die kar trekken? Wie gaat de knopen doorhakken, zodat het doel ook gehaald kan worden?

‘LTO is aan zet, maar wij denken actief mee’, is de officiële lezing vanuit de zuiveltop. Diverse bronnen bevestigen echter dat de zuivel al plannen klaar heeft om actiever mee te helpen. Niet alleen met implementatie van de kringloopwijzer, maar ook door doelen op te nemen in de kwaliteitssystemen als Focus Planet. Onverschotsbedrijven worden dan gedwongen hun probleem op te lossen. Met als uiterst dwangmiddel: het niet meer ophalen van de melk.

Sjoerd Hofstee
Jelle Feenstra

Bron: Nieuwe Oogst