Alien van Zijtveld (Agractie): ‘We willen realisme en bestaansrecht’

boerderij.nl/alien-van-zijtveld-agractie-we-willen…

Alien van Zijtveld (Agractie): ‘We willen realisme en bestaansrecht’
Redactie

Theo Brummelaar
parlementair verslaggever

Alien van Zijtveld volgt als nieuwe voorzitter van Agractie de altijd erg zichtbare Bart Kemp op. Ze is blij met de BBB-bewindslieden Femke Wiersma en Jean Rummenie op het ministerie van Landbouw en de landbouwparagraaf in het hoofdlijnenakkoord. Het akkoord ademt volgens Van Zijtveld meer realisme, maar ze ziet ook dat veel nog onzeker is.

Alien van Zijtveld, voorzitter Agractie
Alien van Zijtveld (32) is sinds juni de nieuwe voorzitter van Agractie en de opvolger van Bart Kemp. Ze was al secretaris in het Agractie-bestuur en maakte het Landbouwakkoord vorig jaar van dichtbij mee.

Het hoofdlijnenakkoord biedt volgens haar ruimte voor debat en ze heeft goede contacten met alle relevante Tweede Kamerleden. Haar politieke netwerk is goed en groeit met de week. Van Zijtveld zat ‘lange tijd op de bagagedrager van Kemp’. Haar focus ligt de komende jaren op Brussel én Den Haag. Volgens haar is het te makkelijk om te zeggen dat alles aan Brussel ligt.

Ze moet in korte tijd de flink gegroeide organisatie verder professionaliseren en uitbouwen. Daar ligt een grote uitdaging. Tegelijkertijd staat de landbouw sterk onder druk en waait er politiek een andere wind.

“Er blijft werk aan de winkel, ook met de BBB aan het roer van het landbouwministerie”, zegt Van Zijtveld. “We willen rechtvaardige regelgeving die aansluit op de boerenpraktijk.”

Alien van Zijtveld, voorzitter Agractie
‘Lange tijd op de bagagedrager van Bart Kemp’
Gaat u het anders doen dan Bart Kemp?
“Ik ga niet van de ingezette lijn afwijken. Als Agractie zoeken we de randjes op in het gesprek en dat mag politiek best schuren. Ik wist al een tijdje dat Kemp zou gaan stoppen en er zijn momenten geweest dat we dachten ‘wat nu?’ Hij was zo gezichtsbepalend. Ik stond altijd een beetje in de schaduw, maar ik was de laatste jaren overal bij. Zoals bij het Landbouwakkoord.”

Heeft u getwijfeld om het stokje over te nemen?
“Nee, ik moest wel wennen aan mijn nieuwe rol, aan het grote verantwoordelijkheidsgevoel en de impact die het op je leven heeft. De ‘voorzitterloze’ voorjaarsperiode gaf de doorslag. We gaven toen vol gas met een protest in Brussel en we richtten werkgroepen op. Als organisatie stonden we toen juist sterk en ik realiseerde me dat ik er zeker niet alleen voor sta.”

Wat bent u voor voorzitter?
“Ik ben iemand die graag veel doet en zich er vol op stort. Dat is een valkuil, maar met een goede organisatie achter je is dat risico kleiner. Ik bijt me in dingen vast, maar trek ook het liefst samen op. Ik ben een sociale doorzetter die niet snel opgeeft en een nuchtere boerin. Mijn oordeel heb ik niet te snel klaar. Ik ben weloverwogen en ik kan niet tegen onrechtvaardigheid.”

Gaat u samenwerken met LTO en Farmers Defence Force?
“Ik heb laatst een goed gesprek gehad met Ger Koopmans van LTO. We zijn het eens dat we samen kunnen werken, waar we elkaar vinden en waar niet. De ruimte voor discussie moet er zijn. De vraag is of je meegaat in het politieke spel of dat je bij je eigen standpunt blijft. Onze lijn is rechter en minder politiek dan die van LTO. Met Farmers Defence Force hebben we prima contact. Ons doel is vooral realistisch beleid. Als dat met LTO en Farmers Defence Force kan, staan we open voor samenwerking.”

Verwachtingen bij de nieuwe BBB-bewindslieden
Hoe kijkt u naar de nieuwe BBB-bewindslieden Wiersma en Rummenie?
“De keuze voor Wiersma had ik niet verwacht, maar is wel verfrissend. Ik weet dat zij veel kennis heeft. Haar voorgangers Adema en Staghouwer misten feeling met de sector. Vaak ging het over geld zonder goed plan. Rummenie is een onbekende voor ons, maar we zijn blij verrast. Hij heeft veel buitenlandse ervaring, beschikt over een bak met kennis en vormt een ideaal koppel met Wiersma. Tegelijkertijd ben ik realistisch. De BBB gaat niet opeens alles oplossen. Er is verdeeldheid in de coalitie. Er zit relatief weinig kennis bij de oppositie en het hoofdlijnenakkoord kun je op verschillende manieren invullen. Ook moet Wiersma eerst haar eigen ambtenaren achter zich zien te krijgen. Dat bleek recent nog uit een ambtenarenvisie van het landbouwministerie die niet strookt met de praktijk.”

Wat verwacht u van Wiersma?
“Realistisch consistent beleid waarin zaken langjarig worden vastgelegd. Het agrarisch natuur- en landschapsbeheer is een mooi voorbeeld uit het akkoord, maar ik denk ook aan langjarige pachtwetgeving. Het gaat erom dat een volgend kabinet zaken niet meteen weer ongedaan kan maken.”

Veel blijft ook vaag in het hoofdlijnenakkoord, toch?
“Ja, het akkoord geeft vertrouwen, maar er is onzekerheid. Wat is mogelijk, wat niet, hoe worden plannen aangevlogen? Dat geeft een dubbel gevoel, maar de coalitie moet ergens beginnen. Het akkoord ademt in ieder geval meer realisme. Er mist ook niet echt iets. De lat ligt wel heel hoog en de grote vraag is vooral: hoe? Daar hebben wij onze ideeën over.”

Terugkrijgen derogatie is plan B, maar we schaken op twee borden

Zet Agractie vol in op het terugkrijgen van derogatie?
“Plan A is aanpassing van de nitraatrichtlijn, zodat we af kunnen van de niet-onderbouwde stikstofnorm van 170 kilo, en van veel gebieden het predicaat kwetsbaar verwijderen. Nu is heel Nederland kwetsbaar. Het terugkrijgen van derogatie is plan B, maar ik baal ervan dat je er afhankelijk van bent als je als boer het beste voor je bodem wilt doen. Derogatie is ook gestoeld op slecht beleid. We willen vooruit en niet telkens terugvallen op derogatie. Het belangrijkste is dat we afstappen van de 170 kg-norm. Evengoed schaken we natuurlijk wel op twee borden.”

Maar als dit alles niet lukt, vreest u dan geen generieke korting?
“Dat zou een knap staaltje overheidsfalen zijn en daar mag je boeren niet op afrekenen. Ik vertik het om daar verantwoordelijkheid voor te nemen. Wiersma moet dit voorkomen. Ik denk ook niet na over eventuele nuanceringen bij zo’n generieke korting. Het is geen optie. Als Wiersma dat laat gebeuren, komt er stampij in de sector. Dan gaan heel veel bedrijven omvallen. Het mestbeleid wordt gebruikt om krimp in de sector te realiseren.”

Oud-ministers: derogatie niet nodig, veestapel krimpt toch
Een ruime Kamermeerderheid staat wel achter het plan van Adema.
“Ja, maar in april hebben we een prettig gesprek met hoge Brusselse ambtenaren gehad. Die zeiden dat Nederlandse ministers derogatie niet meer zo nodig vonden, omdat er toch een krimp van de veestapel zou komen. Die koers van krimp en extensivering is er al jaren. Ik ben best boos op de vorige ministers die op die koers zaten. Die hebben het niet begrepen. De omvang van de veestapel heeft geen invloed op plaatsingsruimte en in de discussie omtrent waterkwaliteit zal het geen verschil maken. Ook is extensivering voor de meeste boeren financieel niet haalbaar.”

Dit is allemaal langere termijn. Wat moeten boeren in 2024 en 2025?
“De mestcrisis is een feit, maar het plan Adema gaat voor die jaren niets oplossen. Om een koude sanering te voorkomen, zie ik voor 2024 en 2025 maar één oplossing: een gedoogconstructie en terugvallen op derogatievoorwaarden uit 2022. Als land moet je in Brussel die uitzonderingspositie nemen en represailles voor lief nemen, want er is een potje van gemaakt. Ik weet dat deze opvatting niet bij iedereen in goede aarde valt, maar er is geen beter alternatief.”

Maar dat kan toch niet? De mestproductieplafonds liggen vast.
“Die plafonds zijn oneigenlijk en een generieke korting biedt boeren geen prikkel om te werken aan verbetering van waterkwaliteit. Ook hier willen we tijdelijk terug naar de derogatievoorwaarden en mestplafonds uit 2022. Tijdelijk betekent dat we tot 2026 de tijd hebben om boeren wel een stuurmiddel in handen geven om te werken aan verbetering van waterkwaliteit waar dat nodig is.”

Je wilt als boer geen geldinfuus, wel goed beleid en bestaansrecht

Tot slot: wat vindt u van het weggegooide geld uit het transitiefonds?
“Het fonds en het geld is weg, maar ik ben niet rouwig dat de oorspronkelijke bedoeling van het transitiefonds ook verdwenen is. Er vloeide te veel geld weg uit de sector, terwijl er meer naar blijvers zou moeten gaan. Natuurlijk had ik het geld liever voor iets anders gebruikt, maar niet alles is met geld op te lossen. Je wilt als boer geen geldinfuus, je wilt goed beleid en bestaansrecht.”

Het kabinet wil een herijking van Natura 2000-gebieden, daar zult u blij mee zijn?
“Onze lijn is deels gericht op minder snippers natuur, maar de kritische depositiewaarde (KDW) moet sowieso uit de wet. Die methode is heel slecht. Wij willen per gebied sturen op de staat van instandhouding van de natuur met de Vogel- en Habitatrichtlijn als uitgangspunt en zouden graag zien dat provincies met realistische natuurbeheerplannen komen. Dat is tot nu toe onvoldoende gebeurd. Verder pleiten wij voor de invoering van wettelijk vastgestelde smalle significantiezones rond stikstofgevoelige Natura 2000-gebieden. Daar zouden PAS-melders – die buiten die zones zitten – direct mee geholpen zijn en dan kan er weer bedrijfsontwikkeling plaatsvinden.”

Maar op dit punt is toch veel onzeker?
“Als het over stikstof gaat, heeft Aerius een megagrote afwijking en er is ook een rapport van de Universiteit van Amsterdam over afstandsgrenzen. In dat rapport staat dat 90% van de stikstofuitstoot van boerenbedrijven de stikstofdeken ingaat en het is onbekend hoe die ‘deken’ zich verder gedraagt. Minder dan 10% van de uitstoot slaat binnen een paar honderd meter neer. Dat pleit voor het invoeren van significantiezones. Het beleid zou zoveel eenvoudiger en goedkoper kunnen. Bovendien kan een Natura 2000-gebied ook achteruit hollen door bijvoorbeeld een watertekort of andere drukfactoren. Wij willen geen stikstofbeleid, maar een natuurbeleid. Helaas is het hoofdlijnenakkoord op dit punt redelijk vaag.”

Adema: mis verantwoordelijkheidsgevoel bij boerenorganisaties
Oud-minister Adema zei onlangs verantwoordelijkheidsgevoel te missen bij boerenbelangenorganisaties. Hij was vooral teleurgesteld na het klappen van het Landbouwakkoord. Wat is uw reactie daarop?
“Het is onze taak om te strijden voor beter beleid, zodat boeren hun rekeningen kunnen betalen en meer zekerheid hebben op de lange termijn. Dat strookte niet met de plannen van Adema en ook niet met het NPLG. Wij lopen niet weg voor maatschappelijke opgaves, maar ze moeten wel samengaan met wat je als boer financieel kunt dragen.”

Wat deed hij in uw ogen verkeerd?
“Extensivering speelde in Adema’s beleid op alle terreinen een rol, maar zo zit de sector niet in elkaar. Als je dat niet begrijpt, heb je geen gevoel voor de sector en ben je niet de meest geschikte landbouwminister geweest. Adema dreef in zekere zin een wig tussen het noorden en het zuiden van het land door zijn inzet op grondgebondenheid. Dat vind ik totaal geen relevante discussie. Grondgebondenheid is een absurd doel. Het gaat om goede gewassen, bodem- en waterkwaliteit, en niet om extensief of intensief.”

Tot slot: wanneer is Agractie overbodig?
“We stoppen pas als er realistisch beleid is en we geen onderscheidend geluid meer hebben. Daar is nu geen sprake van. We zoeken naar oplossingen aan tafel en waar nodig voeren we actie. Daarnaast zetten we in op boer-burger-verbinding via de jaarlijkse Boer & Burger Brunch in de grote steden en Boer in de Klas.”