Wereldzuivelmarkt: Amerikaanse zuivelexport neemt grote vlucht

De uitzonderlijke marktsituatie in 2007, waarin tekorten op de internationale zuivelmarkt leidden tot exceptionele prijsstijgingen, weerspiegelt zich ook in de handelscijfers over dat jaar. De langjarige groeiontwikkeling in het wereldhandelsvolume werd in 2007 onderbroken.

Minder aanbod uit belangrijke zuivel exporterende regio’s als ondermeer Oceanië (Nieuw-Zeeland, Australië) en Zuid-Amerika (Argentinië, Uruguay) werd niet gecompenseerd door toegenomen handel uit ondermeer Europa (EU, Wit-Rusland en de Oekraïne), Noord-Amerika (VS, Canada) en uit de kleinere, maar sterk groeiende aanbieders in Zuid-Amerika (Brazilië, Chili). Het wereldhandelsvolume, uitgedrukt in melkequivalenten, bedroeg uiteindelijk zo’n 44 miljoen ton, 3% minder dan in 2006. De minnen zaten vooral in de internationale handel in boter(vet) en melkpoeders. Bij gecondenseerde melk en kaas daarentegen was per saldo nog wel sprake van groei.

Nieuw-Zeeland blijft grootste exporteur
Nieuw-Zeeland behoudt zijn positie als grootste exporteur. Weliswaar was sprake van een terugval in het geëxporteerde volume (-1%), maar deze was minder dan de daling van het totale wereldhandelsvolume. Hierdoor steeg het Nieuw-Zeelandse aandeel zelfs licht, tot ruim 26%. De EU exporteerde ruim 7% meer aan zuivelproducten naar de wereldmarkt. Deze substantiële groei kwam vooral voort uit een ruime verdubbeling in de uitvoer van mager melkpoeder (+128%). Daarnaast steeg ook de export van condens (+8%) en kaas (+1%). Hierdoor was in 2007 na jaren van teruggang sprake van een (incidentele) toename in het marktaandeel van de EU, tot krap 25%. Dit laat echter onverlet dat de EU export naar derde landen de laatste jaren structureel kleiner is geworden. Bij een groeiende EU-handel kromp de export tussen 2000 en 2007 met 27%. Het belang van de intrahandel nam verder toe, tot ruim driekwart van het totale handelsvolume.

Zuivelexport VS neemt grote vlucht
Het meest opvallende in de internationale zuivelhandel vormt de recente exportontwikkeling van de VS. Een toenemende productie in combinatie met een aanhoudend zwakke dollarkoers hebben een sterkere exportpositie van de VS in de hand gewerkt. De uitvoerwaarde nam in 2007 met 60% toe, tot een record van 2,9 miljard dollar. Tegelijkertijd bedroeg de import van de VS circa 2,8 miljard dollar, wat inhield dat het land voor het eerst sinds 1993 een positieve handelsbalans voor zuivel had. Deze omslag vond plaats ondanks een 10% terugval in de uitvoer van mager melkpoeder, traditioneel een belangrijk handelsproduct van de VS. Opvallend is de bijna verviervoudiging van de toegenomen boter en boterolie uitvoer, waarbij de EU de belangrijkste bestemming was. Ook de uitvoer van kaas (+40%), vol melkpoeder (+37%) en weipoeder (+17%) nam sterk toe. Ruim eenderde van de Amerikaanse kaas (33 duizend ton) was bestemd voor de Mexicaanse markt, maar ook de export naar landen in Azië, vooral Japan en Zuid-Korea, groeide sterk. De groei in weipoeder werd vooral bepaald door de fors toegenomen export naar Canada en Mexico. De afzet in Azië, waar traditioneel het meeste weipoeder heengaat, viel met 4% terug, ondermeer door minder export naar China.

De grotere rol van de VS op wereldwijde zuivelmarkten heeft ook geleid tot een geografische verbreding van de afzet. Dit weerspiegelt zich in het relatief gedaalde aandeel van het NAFTA gebied (Canada en Mexico) als bestemming voor Amerikaanse zuivel. In 2006 en 2007 lag dit op gemiddeld ruim 30%, terwijl dit in de periode daarvoor (2002-2005) nog zo’n 41% was. De groei binnen NAFTA (+0,8 mln ton) bleef de afgelopen zeven jaar achter bij die in Azië en het Midden Oosten (+1,4 mln ton). In die regio’s ligt nu het zwaartepunt van de Amerikaanse afzet (48% van het totaal in 2007, tegen 24% in 2000). Halfjaarcijfers geven aan dat de groei in de Amerikaanse zuivelexport zich in 2008 onverminderd doorzet.

Argentijnse opmars gestuit door slecht weer en interne sores
De grootste netto dalers in de wereldzuivelhandel van 2007 waren Argentinië en Australië, waar ongunstige weersomstandigheden forse dalingen in productie veroorzaakten. De positie van Argentinië op de wereldmarkt werd daarbij bovendien verder negatief beïnvloed door een van overheidswege opgelegde exportheffing op de uitvoer van vol poeder, ‘s lands belangrijkste exportproduct. De uitvoer hiervan daalde in 2007 met meer dan de helft, tot krap 100 duizend ton. Hierdoor viel het aandeel van Argentinië terug tot het bescheiden niveau van zeven jaar geleden (3%). De exportheffing werd ingevoerd om grote prijsstijgingen voor de Argentijnse consument te voorkomen. Tegelijkertijd werd met geld uit deze heffing een fonds gevuld om de zuivelsector te compenseren voor inkomstenderving, in het bijzonder de onder stijgende kosten zuchtende melkveehouders. Terwijl echter enerzijds deze compensatie nog niet goed van de grond is gekomen, zijn zuivelondernemingen anderzijds al wel veel exportinkomsten misgelopen, wat zich moest vertalen in een lagere melkprijs. Deze situatie heeft al tot veel onrust in de primaire sector geleid. Het resulteerde in een verhoogde uitstroom van melkveehouders, ondermeer richting soja-sector. En daarmee is dit beleid niet bevordelijk geweest voor de Argentijnse zuivelproductie. Weliswaar toont de melkaanvoer over de eerste zeven maanden van 2008 enig herstel (+5%) na de sterke terugval in 2007 (-10%), feit blijft dat Argentinië ver achter blijft bij de verwachte groei van enkele jaren geleden en dat het land internationaal marktkansen lijkt te zijn misgelopen.

Groei Braziliaanse en Chileense zuivelexport zet door
Terwijl Argentinië in 2007 flink aan exportvolume inleverde, hebben in de Zuid-Amerikaanse regio de nog relatief bescheiden zuivelexporteurs Brazilië en Chili forse groei doorgemaakt. Brazilië vergrootte zijn uitvoervolume met bijna de helft, vooral door meer export van vol melkpoeder (42 duizend ton, +138%) en, in mindere mate, van mager melkpoeder en boter. Tegelijk was sprake van een forse terugval in de uitvoer van condens, vooral door minder vraag uit Angola en Venezuela. Brazilië realiseerde de afgelopen jaren zijn belangrijkste groei in Afrika. Ondermeer de vol poeder export naar Algerije verdubbelde zich in drie jaar tijd.

De Chileense zuivelexport nam in 2007 met ruim 20% toe. De groei zat vooral in de kaas (+28%, tot 16 duizend ton) en vol poeder (+50%, tot 10 duizend ton). De Chileense kaasexport richt zich voor 95% op de Mexicaanse markt. Ook Chileens vol melkpoeder ging nog merendeels (61%) naar landen binnen Latijns Amerika (vooral Venezuela, Guatemala en Cuba) maar daarnaast werkt Chili ook voorzichtig aan verbreding van de afzet buiten de eigen regio.

Nieuw-Zeelands melkpoeder vindt uitweg op groeiende Venezolaanse zuivelmarkt
Zowel de opkomende (Brazilië, Chili) als de gevestigde (Argentinië, Uruguay) zuivelexporteurs uit de Zuid-Amerikaanse regio vinden in Venezuela de laatste jaren in toenemende mate een dankbare afnemer van vooral vol melkpoeder. Deze Zuid-Amerikaanse oliestaat kan de toegenomen binnenlandse vraag niet dekken met eigen productie en heeft zich inmiddels tot de tweede exportmarkt ter wereld ontwikkeld, in 2007 goed voor een volume van 117 duizend ton. Ook Nieuw-Zeeland profiteert mee van deze ontwikkeling. Fonterra, dat in 2007 kampte met een tegenvallende afzet van melkpoeder in China, vond in Venezuela een dankbare uitweg voor zijn product. De Nieuw-Zeelandse vol poeder export naar Venezuela schoot met 73% omhoog, tot 74 duizend ton. Daarmee bedienden de Nieuw-Zeelanders bijna tweederde van de markt. Door het toegenomen goedkopere aanbod uit Zuid-Amerika en Nieuw-Zeeland zijn Europese exporteurs inmiddels vrijwel van de Venezolaanse markt verdwenen: het EU aandeel van ruim 50% in 2000 smolt de afgelopen jaren weg, tot slechts 3% in 2007.

WTO impasse vormt impuls voor nieuwe bilaterale verdragen
De impasse rond de vorming van een nieuw WTO accoord vormt voor individuele landen een prikkel om hun handelsbelangen ondertussen via bilaterale verdragen veilig te stellen. De begin september aangekondigde overeenkomst tussen enerzijds Nieuw-Zeeland en Australië en anderzijds tien Aziatische landen (verenigd in ASEAN), vormt hiervan een voorbeeld. In het kader van deze overeenkomst hopen de zuivelexporteurs van Oceanië betere toegang (lees: lagere invoertarieven) te krijgen tot belangrijke zuivelmarkten in landen als de Filippijnen, Maleisië en Indonesië. Deze regio is bijzonder interessant vanwege de verwachte groei in consumptie en is feitelijk nu al cruciaal voor hun zuivelafzet. Zo liep de jaarlijkse groei van het Nieuw-Zeelandse exportvolume (ruim 6%) de afgelopen zeven jaar parallel met de afzetontwikkeling in het ASEAN gebied, dat al jaren goed is voor bijna een kwart van de Nieuw-Zeelandse zuivelafzet.

Belang Russische markt voor internationale zuivelhandel blijft onverminderd groot
Rusland blijft een zeer belangrijke afnemer op de internationale zuivelmarkt, met name voor boter en kaas. De totale kaasexport naar Rusland nam de afgelopen zeven jaar gemiddeld met ruim 17% per jaar toe, tot bijna 320 duizend ton in 2007. Ruslands aandeel als afnemer in de mondiale kaashandel groeide daarmee fors, van 8% in 2000, tot bijna 18% in 2007. Dit geldt in mindere mate ook voor de botermarkt, waarin Ruslands aandeel in dezelfde periode steeg van 13% tot bijna 16%. In 2007 was weliswaar sprake een forse daling (-21%) maar bedroeg de mondiale export van boter en boterolie naar Rusland nog bijna 130 duizend ton. Voor de EU is Rusland voor zowel boter als kaas een cruciale markt.

Bij kaas is de EU nog steeds de belangrijkste leverancier, met een aandeel van circa 50%. Wel werd door sterk toegenomen kaasexport vanuit Wit-Rusland en de Oekraïne - vooral van kazen in het goedkopere segment - het EU-aandeel de laatste jaren kleiner. Relatief klein maar opvallend is de kaasexport vanuit Argentinië, dat sinds 2005 actief is op de Russische markt en nu zo’n 4% van deze exportmarkt invult. Het land is inmiddels ook op de Russische botermarkt aanwezig met een aandeel van 5%. De belangrijkste partijen in boter zijn echter naast de EU vooral Wit-Rusland en Nieuw-Zeeland. Deze landen zagen alle hun export naar Rusland in 2007 dalen. Opvallende nieuwkomer was de VS, die ruim drieduizend ton exporteerden en deze stijgende lijn versneld doorzetten met een export van bijna tienduizend ton in de eerste zeven maanden van 2008.

Bron:PZ/Zuivelzicht


1 keer gewijzigd. Laatste wijziging: 03/12/2008 20:34 door Co Scholten.