Rekenmeester Jos onderzoekt hoeveel stikstof vrijkomt bij een bouwproject

Protesterende boeren, bouwprojecten die noodgedwongen stilliggen en getob in de Tweede Kamer. Je kunt rustig stellen dat stikstof ons land in een wurggreep heeft. Voor er iets gebouwd of gemaakt kan worden, moet berekend worden of daar wel 'stikstofruimte' voor is. En dat zijn geen simpele berekeningen. Stikstofrekenmeester Jos Geurts legt uit wat hij nu precies berekent en hoe dan.

Zo’n acht jaar geleden stapte Jos Geurts binnen bij het Rosmalens adviesbureau Kragten. Had je hem toen verteld dat hij nu dag in, dag uit bezig zou zijn met stikstof, had hij je waarschijnlijk niet geloofd. Hoe anders is dat nu. Het werk van Geurts en zijn collega-rekenmeesters ligt onder een vergrootglas. “Zelfs op feestjes weten mensen nu wat ik doe”, lacht hij. Al geeft hij net zo snel toe dat dat beeld vaak niet helemaal klopt. Maar wat doet hij dan wel precies?Laten we eerst inzoomen op waarom stikstofberekeningen überhaupt nodig zijn. Dat heeft te maken met de wetgeving rondom de Natura 2000-gebieden. Via Europese wetten is afgesproken dat we er alles aan moeten doen om de natuur in die gebieden in stand te houden. Voordat er een bouwproject van start mag, moet dus eerst gecheckt worden of de stikstof die daarbij vrijkomt geen gevolgen heeft voor zo’n kwetsbaar natuurgebied.“Voor ons begint het als een partij bij ons aanklopt”, legt Geurts uit. “Dat kunnen bedrijven zijn, maar ook overheidsinstanties als gemeentes en waterschappen. En zelfs particulieren weten ons te vinden.” Net zo breed als die klantengroep, zijn ook hun plannen. “Dat varieert van een grote woonwijk of snelweg tot een simpele dakkapel.”

Stap 1: De stikstofbronnen
Allereerst onderzoekt Geurts welke stikstofbronnen er komen kijken bij een project. Zowel tijdens, als na de bouw. “Neem een aannemer. Die gebruikt machines, zoals een heftruck of een laadschop. Dan is de vraag hoeveel stikstof die apparaten precies uitstoten. Het scheelt nogal of je een tien jaar oude dieselmachine hebt of een gloednieuw elektrisch exemplaar.” En er wordt dus ook onderzocht wat er nog aan stikstof vrijkomt als een project is afgerond. Denk aan een snelweg, waar dagelijks tienduizenden auto’s overheen razen. Maar ook op kleinere schaal. “Bij een nieuwe wijk zit je ook met bewoners die af en aan rijden.”

Stap 2: Stikstofuitstoot

Als die informatie bekend is, begint het echte rekenwerk. “Ik vertaal die gegevens naar de zogeheten stikstofemissie van een project. Met andere woorden: ik bereken hoeveel stikstof er in totaal de lucht in gaat.”Stap 3: Verspreiding van stikstofHandig, maar daarmee weet je nog niet wat die uitstoot voor de natuur betekent. “Daarvoor gebruiken we een speciaal programma, het zogenaamde Aerius-rekeninstrument, met daarin de kaart van Nederland. Vergelijk het met een soort Google Maps. Ik voer mijn berekeningen in en vervolgens checkt het programma hoe ver de stikstof zich verspreidt.”Stap 4: Voldoet het aan de wet?Dan is de beurt weer aan Geurts. “Met het resultaat uit het programma kan ik doorrekenen of het aan alle wetten voldoet. Is dat het geval, dan hebben we goed nieuws voor de klant. Dan krijgen ze van ons een positief rapport, waarmee ze een vergunning aan kunnen vragen.”En zo niet? “Dan gaan we terug naar de tekentafel en kijken we of en hoe we de uitstoot van het project kunnen terugbrengen. Is het misschien verstandig om bijvoorbeeld een oude heftrucks af te schrijven en in te ruilen voor een schoner apparaat? Soms kan zo’n ingreep het verschil al maken.” Wisselend beleidKlinkt al met al best overzichtelijk. Toch ligt het in de praktijk vaak lastiger. “Neem nou dat rekenprogramma. Dat wordt beheerd door het RIVM. Zij stellen als het ware de regeltjes vast. Maar binnenkort komt er weer een nieuwe versie. Dan kan het zijn dat een project dat op maandag is goedgekeurd, op dinsdag niet meer past binnen de wetgeving.”En dat gaat het nog niet eens over het beleid, dat zo nu en dan op de schop gaat.

“Kijk naar PAS-regeling, die in 2019 nietig werd verklaard. En recent nog, toen de Raad van State de vrijstelling voor bouwprojecten nietig verklaarde.” Zeker die laatste beslissing heeft enorme impact op het werk van Geurts. “Het betekent dat álles opnieuw moet.”