Een duurzame melkveehouderij: wie gaat dat betalen?

Verduurzaming Melkveehouderij staat op kruispunt

Door Martijn van Rossum, Esther de Snoo

Is verduurzaming een kostenpost of een verdienmodel voor de melkveehouder? Volgens vakgroepvoorzitter Melkveehouderij Erwin Wunnekink van LTO Nederland is dat precies het grote dilemma waar veel melkveehouders voor staan.

Wunnekink ziet zeker mogelijkheden. De vele keurmerken in de zuivel zijn voorbeelden van een verdienmodel, vindt hij. ‘Neem PlanetProof van FrieslandCampina. Dit keurmerk is gebaseerd op technische data waar bedrijven in geïnvesteerd hebben en waarmee ze vervolgens aan de voorwaarden weten te voldoen. Natuurlijk is het een kostenpost. Uiteindelijk moet dit terugverdiend worden met een meerprijs.’

Een ander voorbeeld is volgens de vakgroepvoorzitter de weidegang en de plus die dit geeft op de standaardmelkprijs. ‘Deze melkveehouders hebben de investeringen al gedaan en plukken er nu de vruchten van. Dan pak je een meerprijs en kun je spreken van een verdienmodel op basis van duurzaamheid.’

Volgens melkveehouderij-econoom Jelle Zijlstra van Wageningen Livestock Research gaat het bij de vraag of je iets als kostenpost of verdienmodel ziet eigenlijk om de vraag of je verduurzaming als kans of bedreiging ziet.

Zijlstra: ‘Economische kansen en bedreigingen zijn vaak twee kanten van dezelfde medaille. Ik ben zelf veel betrokken bij sessies waarbij we met melkveehouders Swot-analyses maken. Daarbij worden de kansen en bedreigingen voor een bedrijf in kaart gebracht. Wat de een als kans ziet, ziet de ander als een bedreiging.’

Het is volgens Zijlstra maar net de vraag: hoe kijk je ernaar? ‘Het beste is om er nuchter naar te kijken en zowel de kans als de bedreiging die een ontwikkeling met zich meebrengen goed te zien.’

Kansen creëren

Volgens Zijlstra raakt dit direct het ondernemerschap van een melkveehouder. ‘Het is de kunst om zelf kansen te creëren. Door aanpassingen in het bedrijf te doen, samenwerkingen aan te gaan of afspraken te maken over afzet met ketenorganisaties.

Volgens de econoom is de Nederlandse melkveehouderij nu al goed gepositioneerd om geld te verdienen met verduurzaming. ‘Er wordt gezegd dat verduurzaming alleen iets is voor de binnenlandse markt. Maar dat is niet zo. Veruit de meeste melk wordt afgezet in een straal van 400 kilometer.’

In dit gebied wordt volgens Zijlstra heel veel waarde gehecht aan verduurzaming en dierenwelzijn. ‘Nederlandse zuivel staat daarom ook bekend. Niet alleen in Europa, maar bijvoorbeeld ook in China. Wereldwijd liggen er dus kansen voor een topproduct. In de wereld staat Nederlandse zuivel voor een duurzaam product, voor koeien die in de wei lopen en een hoog dierenwelzijn. Het staat in aanzien.’

Het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) publiceerde in 2020 het rapport ‘Natuurinclusieve landbouw: wat beweegt boeren’. Daaruit bleek onder meer dat de grofweg 15 procent van de boeren die in grote mate natuurinclusief werken, waren aangesloten bij een collectief voor agrarisch natuurbeheer. Er waren in deze groep ook boeren die op een andere manier extra inkomen regelden om de verduurzaming te bekostigen.

Volgens onderzoeker en milieu-econoom Jetske Bouma van het PBL toont dit aan hoe belangrijk het verdienmodel is voor verduurzaming. ‘Extensievere vormen van landbouw, zoals natuurinclusieve landbouw, vragen om een ander verdienmodel.’

Natuurinclusief

Uit het onderzoek van 2020 bleek verder dat ongeveer 40 procent van de boeren al natuurinclusieve maatregelen had genomen op minstens 10 procent van hun grond, terwijl de resterende 40 procent zichzelf als reguliere boer omschreef.

Boeren hebben volgens Bouma het liefst dat verduurzaming wordt terugverdiend via de markt. ‘De overheid wordt hierin toch als onbetrouwbaar gezien. Regelingen zijn er vaak voor slechts enkele jaren. Daar kun je als ondernemer niet op bouwen. Ook rentekortingen vanuit banken roepen bij boeren vragen op. ‘Wat voor voorwaarden gelden er dan en voor hoelang is het geldig?’

De verduurzaming van de landbouw vraagt om meer dan een verdienmodel alleen, stelt Bouma. ‘Kennis en ondersteuning rond de vraag hoe het bedrijf meer natuurinclusief kan worden zijn vaak nauwelijks toegankelijk op bedrijfsniveau. De meeste erfbetreders komen uit de gangbare landbouw. Aangezien het gros van de boeren eerst wil weten waar ze aan toe zijn voor ze hun bedrijfsvoering aanpassen, is dit een belangrijke schakel.’

Bron: Nieuwe Oogst