Regeerakkoord: Landbouw, Natuur en stikstof

In Nederland leven we in een van de meest vruchtbare, maar ook dichtbevolkte delta’s ter wereld met
een landbouwsector van wereldfaam. We willen onze unieke natuur beschermen, het verlies van
biodiversiteit herstellen en perspectief bieden aan de agrarische sector. We investeren de komende
jaren fors in een duurzame landbouw en in een robuust natuurareaal, om weer tot een balans te
komen. Om de natuur in Nederland in goede staat te brengen kiezen we voor een brede aanpak die
zich richt op de verscheidenheid aan gebieden. Die aanpak richt zich niet alleen op stikstof, maar ook
op de (Europese) normen en opgaven van de waterkwaliteit, bodem, klimaat en biodiversiteit. Een
gedifferentieerde aanpak zal leiden tot grote aanpassingen in het landelijk gebied. Daarmee maken
we gebiedsgericht inzichtelijk wat de perspectieven zijn voor verschillende vormen van landbouw.

Omdat deze aanpak langjarig, voorspelbaar en coherent beleid vereist, stellen we een ruimhartig
transitiefonds in. We zetten de transitie in naar kringlooplandbouw met een goed verdienmodel,
zodat boeren in staat gesteld en maatschappelijk gewaardeerd worden om de benodigde verandering
te realiseren, waarbij jonge boeren toekomst krijgen. Daarbij verwachten we een niet-vrijblijvende
bijdrage van banken, toeleveranciers, de verwerkende industrie en de ‘retail’.

- We brengen natuur en landbouw in balans door de transitie naar kringlooplandbouw voort te
zetten op het terrein van voer, mest, bodem, pacht, dierenwelzijn en daarbij behorende
innovaties. Met inzet van reststromen in veevoer, vervanging van kunstmest door organische
mest en een grondgebonden melkveehouderij sluiten we kringlopen. Hierover worden afspraken
gemaakt met toeleveranciers en de verwerkende industrie.

We stimuleren nieuwe verdienmodellen zoals ‘bio-based’ bouwmaterialen, ‘carbon credits’ en
stikstofbinding. Met langjarige overeenkomsten en een passende vergoeding vergroten we de
mogelijkheden van (agrarisch-)natuur en landschapsbeheer. We creëren een tussenvorm van
natuur- en landbouwgrond: landschapsgrond. Hiermee en door uitbreiding van natuurareaal
vergroten we het leefgebied van kwetsbare soorten en brengen we de doelen van de Vogel- en
Habitatrichtlijn dichterbij.

- Een Nationaal Programma Landelijk Gebied pakt de uitdagingen in de landbouw en natuur aan
met een transitiefonds waarin tot 2035 cumulatief €25 miljard beschikbaar komt. In bestuurlijke
afspraken met provincies worden voorwaarden vastgelegd aan het vrijgeven van rijksbudget. De
Omgevingswet bevat het instrumentarium voor een onontkoombare aanpak voor
natuurverbetering en een basis voor vergunningverlening. Met ecologische analyses stellen we
vast wat nodig is om gebiedsgericht de opgaven ten aanzien van natuurherstel, klimaat en water
te halen. Een ecologische autoriteit draagt zorg voor de wetenschappelijke en juridische borging
van deze analyses. Een krachtige regie-organisatie ondersteunt dit proces en stuurt indien nodig
bij. We maken per gebied ook inzichtelijk wat het toekomstperspectief voor de landbouw is.

- We versnellen de doelstellingen in de wet stikstofreductie en natuurverbetering van 2035 naar
2030, waarmee dit in lijn komt met het advies van het adviescollege Stikstofproblematiek
(commissie-Remkes), waarbij alle sectoren hun evenredige stikstofbijdrage leveren. Ook in
Europees verband zet het kabinet zich in voor stikstofreductie.

- Om op verantwoorde wijze stikstofruimte uit te geven, werken we met goed onderbouwde
kaders en eisen aan vergunningverlening. De integrale aanpak biedt op afzienbare termijn de
basis voor ruimere vergunningverlening. Daarin zitten onzekerheden, gezien de grootte en de
duur van de transitie. Mocht dit leiden tot onbedoelde effecten dan zal het kabinet deze effecten
wegnemen met bestaand instrumentarium en waar nodig nieuw instrumentarium ontwikkelen.

- In de gebiedsgerichte aanpak kunnen extensivering, omschakeling, innovatie, legalisering en
verplaatsing helpen bij versnelling van verduurzaming in de landbouw. Daarbij wordt rekening
gehouden met natuurlijk verloop in de sector. In gebieden waar de opgave tot emissiereductie
en natuurherstel dermate groot is dat vrijwilligheid niet langer vrijblijvendheid betekent, gaan we
op het boerenerf het gesprek aan om samen te zoeken naar de mogelijkheden.

- Met een grondbank vergemakkelijken we de instap voor jonge boeren en het vinden van
ontwikkelruimte. Deze grondbank geeft vrijkomende grond uit te voor het extensiveren,
omvormen en verplaatsen van bedrijven van boeren die graag door willen en voor natuur.

- We versterken de positie van de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA). Dit vraagt
een aanzienlijke publieke investering in de publieke taken van de NVWA. Keuring en toezicht worden gescheiden. Daarnaast ambiëren we voor de retribueerbare activiteiten kostendekkende
tarieven. We hervormen het tariefgebouw om te komen tot arrangementen en abonnementen
die differentiëren naar bedrijfsgrootte en die goed gedrag en naleving belonen.

- We intensiveren de ingezette omslag naar geïntegreerde gewasbescherming door het stellen
van tussendoelen, bevorderen van innovatie en precisielandbouw, stimuleren van groene
alternatieven en loskoppelen van verkoop en advies. We stemmen de normen voor het gebruik
van middelen af op de Kaderrichtlijn Water. We doen onderzoek naar gezondheidseffecten bij
boeren en omwonenden.

- In navolging van het advies van de Raad voor Dieraangelegenheden (2020) nemen we in overleg
met boeren, marktpartijen, maatschappelijke organisaties en andere ‘stakeholders’ het initiatief tot
een convenant over de ontwikkeling naar een dierwaardige veehouderij. Daarin maken we
tevens afspraken over tijdshorizon, instrumentarium en financiële ondersteuning. Dit convenant
vormt de basis van wetgeving die de komende kabinetsperiode in werking treedt voor een
dierwaardige veehouderij in balans met de volksgezondheid.

- Samen met ketenpartijen en de Autoriteit Consument en Markt maakt de overheid bindende
afspraken om de positie van de boer in de keten te versterken. We verwachten een niet-vrijblijvende bijdrage van banken, toeleveranciers, de verwerkende industrie en de retail. Waar
nodig worden afspraken juridisch geborgd. Van supermarkten verwachten we transparantie over
de wijze waarop hun gehele assortiment aantoonbaar duurzaam en diervriendelijk wordt,
inclusief duurzaam inkoopgedrag en een eerlijke prijs voor boeren. We onderzoeken op welke
wijze een bijdrage van de consument aan de verduurzaming van de landbouw vormgegeven zou
kunnen worden. Om bewuste keuzes te stimuleren wordt in Nederland geproduceerd voedsel
voorzien van een herkomstetiket. De overheid committeert zich bij haar inkoop aan duurzaam en
lokaal geproduceerd voedsel.

- In de glastuinbouw is veel potentie om koploper te zijn in energiezuinige en circulaire productie
van hoogwaardige producten. De sector kan zelfs CO2-postitief worden, maar leunt nu nog
vooral op aardgas. We gaan deze overstap stimuleren in plaats van ontmoedigen. We creëren de
randvoorwaarden om de glastuinbouw verder te verduurzamen en koploper te laten zijn in
energiezuinige, circulaire producten.

- Gezien de uitdagingen voor de visserij moet er voldoende ruimte en perspectief zijn voor
innovatie en diversificatie.

Meer: content05c1e.omroep.nl/urishieldv2/…