Wat is er mis met snijmaïs?

Om het jaar goed te beginnen hieronder met dank aan Frank Verhoeven een leuk onderwerp over het overmatig voeren van snijmais. Alles waar TE voor staat is niet goed is een veel gebruikt gezegde. Teveel snijmais in het ratsoen is volgens sommige deskundigen ook niet goed en dat terwijl er ook veel bedrijven zijn die al jarenlang geen gras meer voeren maar een bijna 100% snijmais ratsoen voeren en daarbij ook zeer goed melken. Waaraan ligt het probleem?

Deskundigen: Te veel mais in het rantsoen is bron van ellende!

door FRENS SCHURING

Snijmaïs is in het overgrote deel van de Nederlandse melkveerantsoenen een vast en belangrijk onderdeel. Logisch. Het gewas kan hoge opbrengsten halen, heeft een voorspelbare en hoge voederwaarde en vormt een mooi middel om een grasrantsoen in balans te brengen. ‘Maar maïs als voer heeft voor de gezondheid van koeien ook grote nadelen’, stelt Frens Schuring. De in Wageningen opgeleide veevoederspecialist, adviseur en docent aan de Warmonderhof, sprak uitgebreid met dierenarts Dirk Zaaijer, enkele maanden voordat deze autoriteit op het gebied van vruchtbaarheid in 2010 overleed. Gekoppeld aan zijn eigen ervaringen en inzichten bracht het Schuring tot de overtuiging dat koeien beter af zouden zijn zonder snijmaïs als voer. ‘Maïs is op veel bedrijven een bron van ellende.’

Wat is er mis met maïs?
‘De kracht van maïs is de grote hoeveelheid zetmeel die de kolf kan produceren. De rest van de plant is eigenlijk ballast voor de koe, al wordt geprobeerd met veredeling de vertering van de restplant te verbeteren. In de veredeling van snijmaïs is de laatste jaren veel aandacht besteedt aan de ontwikkeling van ‘stay green’ rassen. Deze maken het mogelijk om de maïs langer door te laten groeien en droger in te kuilen. Daardoor bevat het meer zetmeel wat ook nog eens bestendiger is, dat wil zeggen dat het zetmeel de vertering in de pens van de koe ongeschonden passeert en pas op darmniveau beschikbaar komt. Dat wordt als positief gezien omdat het de hoogproductieve koe van extra energie voorziet. Maar je kunt op je klompen aanvoelen dat het tegennatuurlijk is. Een koe is gebouwd om ruwe celstof te verteren. Dat gebeurt in de pens en daar zou je de koe ook naar moeten voeren. Energie moet in de pens beschikbaar komen, niet in de darmen. We weten allemaal dat koeien die aan het eind van de lactatie te veel maïs krijgen gaan vervetten en dat de opbouw en afbraak van vet belastend is voor de lever en de gezondheid van de koe. Bovendien geeft veel zetmeel de koe een verzadigd gevoel waardoor ze lui wordt. Robotmelkers weten dat ze niet te veel maïs moeten voeren om de dieren actief te houden.’ Ook schimmels in de maïskuil kunnen gevaarlijk zijn. Omdat de pens van de koe veel op kan vangen zal ze daar niet zo snel zichtbaar ziek van worden maar het kan het immuunsysteem van het dier wel belasten.’

Dit zijn nadelen die met een goed management zijn te ondervangen?
‘Klopt. Maar er is meer. Het bestendig zetmeel in maïs bestaat uit amylose en amylopectine. De verhouding tussen deze twee is afhankelijk van de weersomstandigheden tijdens de kolfzetting en afrijping. Hoe gelijkmatiger deze verloopt hoe meer amylose er gevormd wordt. Is er in deze fase echter weinig zon en vormt de plant daardoor weinig suikers dan stijgt het aandeel amylopectine. Amylopectine heeft een vertakte structuur en is daardoor lastiger af te breken voor bacteriën in de dunne darm van de koe. Al dit onverteerde bestendige zetmeel komt terecht in de dikke darm waar het een voedingsbron is voor onder andere E coli bacteriën. Deze bacteriën komen terecht in de mest en kunnen van daaruit de koe weer besmetten. Een voor de hand liggend effect is een verhoogd risico op coli mastitis. Maar via de schede komen de bacteriën ook terecht in de baarmoeder waar ze baarmoederontsteking kunnen veroorzaken. De gifstoffen die de bacteriën produceren remmen rechtstreeks de vruchtbaarheid. Indirect is het negatieve effect op de vruchtbaarheid nog veel groter. Onderdelen van de wand van de colibacteriën –de zogenaamde lipopolysachariden- komen namelijk terecht in het bloed en bereiken zo de hypofyse, een klier onder de hersenen die een groot aantal hormonen produceert. De lipopolysachariden remmen daar de afgifte van verschillende vruchtbaarheidshormonen. Cysteuze follikels, geen eisprong en slechte tochtverschijnselen zijn het gevolg.’

De lipopolysachariden die via besmetting van de baarmoederwand in het bloed terecht komen belasten ook de lever. Bovendien komen bij ontstekingsreacties in de baarmoeder zogenaamde cytokines en interleukines vrij die ook weer een belasting zijn voor de lever. Het orgaan dat zorgt voor het ontgiften van het lichaam kan daardoor niet optimaal functioneren en dat maakt de koe gevoeliger voor allerlei ziekten. Tenslotte hebben de cytokines en interleukines een negatief effect op de vorming van hoorn in de klauwen. Bevangenheid is het gevolg en het risico op bijvoorbeeld zoolzweren neemt toe.’

Er is nog een theorie waarom maïs ongezond zou zijn.
‘Deze theorie heeft betrekking op de vetzuursamenstelling van het vet in maïs. Van de vetzuren in maïs bestaat 5 procent uit zogenaamde Omega 3 vetzuren en 55 procent uit Omega 6 vetzuren. In grassen en klavers is deze verhouding heel anders: 55 om 15. Omega 3 vetzuren worden beschouwd als gezond omdat ze het afweersysteem van mensen en dieren actieveren. Bovendien hebben ze een positief effect op de vruchtbaarheid. Omega 6 vetzuren daarentegen stimuleren juist ontstekingsreacties.

De ongunstige vetzuursamenstelling van de maïs die aan koeien wordt gevoerd komen ook terecht in de vetreserves van het dier. Als koeien in een negatieve energiebalans raken en het vet wordt afgebroken worden deze vetzuren weer afgegeven aan het bloed. Zo ontstaat een vicieuze cirkel die zichzelf ook nog eens versterkt. Dit verklaart wellicht waarom de vruchtbaarheid op veel bedrijven afneemt naarmate de koeien ouder worden. Ook het verschijnsel dat koeien na drie lactaties lijken te zijn ‘opgebrand’ zou hierdoor verklaard kunnen worden.’

Moeten we dan maar radicaal stoppen met het voeren van maïs?
‘Dat zou misschien wel het beste zijn, maar gezien de vele voordelen van het gewas zal dat natuurlijk niet snel gebeuren. Je zou het aandeel maïs wel kunnen beperken. En kijk ook eens naar de omstandigheden waaronder de maïs gegroeid is. Een voederwaarde op papier zegt nog niets over de samenstelling van het zetmeel. Zolang maïszetmeel in de pens en de dunne darm wordt verteerd is er niet zo veel aan de hand.

Maar let op:Als de mest blijft plakken aan de klauwen van de koeien en schuimt in de put dan is er nog te veel onverteerd zetmeel aanwezig en is de kans groot dat de gezondheid van de koeien er onder lijdt!

Bronnen: [www.duurzaamboerblijven.nl] en Melkvee Magazine