Nieuw klimaatnormaal leidt tot discussie: is het weer nog wel ‘normaal’?

Kwam je er bij het doorgeven van de stand op je watermeter achter dat je verbruik stukken hoger is dan vorig jaar? Je bent niet de enige. Tijdens de warme zomer en het vele thuiswerken hebben we de kraan flink opengedraaid.

Met ingang van het nieuwe jaar verandert het 'normale weer' in Nederland. Het KNMI heeft nieuwe gemiddelden berekend, gemeten over de afgelopen dertig jaar. Deze berekeningen leiden tot nieuwe normalen, voor bijvoorbeeld temperatuur en neerslag. Hierdoor wordt nog duidelijker dat het Nederlandse klimaat verandert, stelt het KNMI. Zo is het aantal vorstdagen sterk afgenomen en is het aantal tropische dagen verdubbeld ten opzichte van dertig jaar geleden. Maar het besluit leidt ook tot discussie. Sommige wetenschappers vinden juist dat door het gebruiken van een nieuw normaal de opwarming van het klimaat als het ware wordt verstopt. Steeds minder buiten schaatsen Ten opzichte van het klimaatnormaal van dertig jaar geleden zijn de veranderingen groot, zegt Bernadet Overbeek van het KNMI. "Als we het nieuwe normaal vergelijken met dertig jaar geleden, dan zien we dat de temperatuur is toegenomen, net als de neerslag, we zien dat er meer zonnestraling en verdamping is. Daarmee zien we ook steeds meer droogte in Nederland. En we zien een lichte afname in de windsterkte." De temperatuur in Nederland is in die tijd met 1 graad gestegen. Maar zelfs die ene graad geeft dus al grote effecten, zegt Overbeek, bijvoorbeeld in de afname van sneeuw en ijs. "We hebben het allemaal zelf kunnen ervaren, dat er steeds minder kans is om buiten te schaatsen. De cijfers laten ook zien dat de vorst steeds meer is afgenomen." Volgens het KNMI is het voor veel sectoren van belang om te weten wat het gemiddelde weer is in Nederland. Of het nou gaat om mensen met zonnepanelen of voor dijken- en wegenbouwers, vrijwel iedereen houdt in meer of mindere mate rekening met het klimaat. Het instituut maakt elke tien jaar een nieuwe berekening van het gemiddelde weer. Woord 'normaal' leidt tot discussie Niet alleen in Nederland, maar wereldwijd passen meteorologische diensten het normaal aan. Het systeem is bedacht in een tijd dat het klimaat alleen langzaam veranderde door natuurlijke variatie. Nu de verandering sneller gaat door de uitstoot van broeikasgassen, leidt het woord normaal tot discussie. Want de betekenis die meteorologen eraan geven (een gemiddelde over een bepaalde periode), kan anders zijn dan hoe de maatschappij het interpreteert: een tamelijk statische situatie die altijd zo blijft. Er is dan ook kritiek op het besluit van het KNMI. Omdat bij de berekening wordt gekeken naar de afgelopen dertig jaar, vrezen wetenschappers dat de situatie van bijvoorbeeld veertig of vijftig jaar geleden buiten beeld raakt. Als het huidige weer dan wordt vergeleken met het nieuwe normaal, zijn de verschillen minder groot dan wanneer ze worden vergeleken met de situatie van langer geleden. Juist die veranderingen leiden ertoe dat het woord normaal beter niet meer gebruikt kan worden, vindt poolbioloog en klimaatdeskundige Maarten Loonen van de Rijksuniversiteit Groningen. "In die dertig jaar is er ontzettend veel veranderd in de wereld, het is veel warmer geworden. Daarom heb ik grote moeite om over het normaal te praten. Ik vind het een soort van volksverlakkerij als je het huidige weer vergelijkt met het normaal, want dan vergeet je dat het veertig jaar geleden aanzienlijk kouder was." Loonen vreest dat de ernst van de opwarming hierdoor onvoldoende doordringt. "Dan ben ik bang dat mensen de indruk krijgen dat het niet zo erg is. En mijn boodschap is dat het zelfs erger is dan je denkt." Zelf doet hij onderzoek in het Noordpoolgebied, dat veel sneller opwarmt dan de rest van de wereld. Klimaatdashboard Het KNMI snapt de kritiek op het woord normaal. "Het is inderdaad net wat voor naam je eraan wil geven. Je zou het ook langjarig gemiddelde kunnen noemen", zegt Bernadet Overbeek. Maar het systeem als zodanig maakt de opwarming inzichtelijk. "Het nieuwe normaal laat juist goed zien dat we te maken hebben met klimaatverandering. Doordat het klimaat zo snel verandert, is het nieuwe normaal eigenlijk al ingehaald op het moment dat we hem uitbrengen." Om het grote publiek nog beter te informeren heeft het KNMI het Klimaatdashboard ontwikkeld. Hierop is bijvoorbeeld te zien dat de opwarming plaatsvindt in alle seizoenen.