Dag na de geweldige actie maak ik voor mezelf de balans op; hoe nu verder. Waar zetten we op in om uit stikstofimpasse te. Heb een aantal mogelijkheden:
1. Verhogen van de drempelwaarde
2. Ammoniak reduceren door technische maatregelen (stalvloeren, luchtwassers ed)
3. Ammoniak reduceren door voeding aan te passen (minder N voeren is ook minder ammoniakemissie)
4. Dieraantallen verlagen (warm saneren oid)
5. Alle sectoren die N uitstoten evenredig “korten” (dus ook buiten de landbouw)
6. Alle niet vergunde activiteiten die N uitstoten verbieden (binnen en buiten de landbouw)
7. Het aantal kwetsbare natuurgebieden verminderen
Jullie weten vast nog meer maatregelen/ideen om uit de stikstofempasse te komen. Ik hoor ze graag. Als we over een dag (of twee/drie) een complete lijst hebben kunnen we aan Co vragen om er een poll van te maken om zien hoe boeren het liefst zien en of het meest realistisch achten om uit de impasse te komen.
Deel ook jouw kennis en inzicht
De melkveehouderij staat bol van de ontwikkelingen. Elke dag worden er tientallen nieuwsberichten besproken en kennis gedeeld. Of je nu actief bijdraagt door foto's, video's, topics of reacties te plaatsen, of je zorgt er middels de stemknoppen voor dat de beste reactie naar boven borrelt.. Jouw kennis en inzicht m.b.t. de melkveehouderij kunnen deze site nét dat beetje beter maken. Maak ook een (gratis) account aan!
Laatste
Reacties
Calon zij in eerste reactie dat hij voor 95% eens was met plannen Remkes
Kunstmest gebruik moet bijna naar 0, krachtvoer verbruik stuk naar beneden en niemand maakt ons meer wat!
Morgenmiddag organiseren Natuur en Milieu Overijssel en Gelderland in samenwerking met Foodlog een richtinggevend debat over het PAS, de Nederlandse aanpak om de stikstofvervuiling van de natuur tegen te gaan. Nico Gerrits bemoeit zich, ook op Foodlog, al geruime tijd met het dossier dat grote invloed zal hebben op alle activiteiten in Nederland die stikstof uitstoten: industrie, energieopwekking, mobiliteit, wonen en landbouw. Volgens Gerrits heeft een handvol mensen zonder ooit verantwoording te hebben afgelegd, meer dan 20 jaar lang een travestie gemaakt van de uitvoering van Europese verplichtingen.
Lees ook
20Ammoniakonderzoekers maken lange neus naar ministerie 26 jun 201578
+
Raad van State haalt dikke streep door Nederlands stikstof-beleid 29 mei 201974‘WUR bewaart onderzoeksgegevens niet langer dan vijf jaar’ Is dat waar? 19 sep 201527‘WUR en EZ vormen ammoniakbastion’ 7 okt 2015
60
+
PAS-debakel geeft D66 argument om tegen de Nederlandse veestapel te kiezen 9 sep 20197
+
The logic of scientific discourse and the ammonia debate in the Netherlands 11 jul 20177Uitstoot veehouderij: ‘RIVM ontkent de praktijk’ 18 jun 201569
+
Tijd voor een ammoniakbom 24 jan 201743
+
RIVM onder vuur (3): ammoniakemissie van Nederlandse boeren blijkt kleiner dan het RIVM berekent 19 okt 2018
20Ammoniakonderzoekers maken lange neus naar ministerie 26 jun 201578
+
Raad van State haalt dikke streep door Nederlands stikstof-beleid 29 mei 201974‘WUR bewaart onderzoeksgegevens niet langer dan vijf jaar’ Is dat waar? 19 sep 201527‘WUR en EZ vormen ammoniakbastion’ 7 okt 2015
60
+
PAS-debakel geeft D66 argument om tegen de Nederlandse veestapel te kiezen 9 sep 20197
+
The logic of scientific discourse and the ammonia debate in the Netherlands 11 jul 20177Uitstoot veehouderij: ‘RIVM ontkent de praktijk’ 18 jun 201569
+
Tijd voor een ammoniakbom 24 jan 201743
+
RIVM onder vuur (3): ammoniakemissie van Nederlandse boeren blijkt kleiner dan het RIVM berekent 19 okt 2018
20Ammoniakonderzoekers maken lange neus naar ministerie 26 jun 201578
+
Raad van State haalt dikke streep door Nederlands stikstof-beleid 29 mei 201974‘WUR bewaart onderzoeksgegevens niet langer dan vijf jaar’ Is dat waar? 19 sep 201527‘WUR en EZ vormen ammoniakbastion’ 7 okt 2015
12
Voor het handjevol mensen in Nederland dat weet wat de Europese richtlijnen werkelijk inhouden, is de juridische explosie met betrekking tot het Programma Aanpak Stikstofbeleid (PAS) geen enkele verrassing. Het was voor kenners van die richtlijnen van meet af aan duidelijk dat het PAS volledig in strijd was met de verplichtingen van de Habitatrichtlijn.
Echter, de hele onwetende meute is achter een kreupele fantasie aangerend, zonder ook maar enig benul te hebben van hoe goed de intenties van die richtlijnen – en de daardoor geboden mogelijkheden – zowel de natuur als de belangen van boeren en burgers probeerden te beschermen.
Om te begrijpen wat er aan de hand is in Natura2000-land, is het nodig een flink eind terug te gaan in de tijd. Hoewel de Vogelrichtlijn uit 1979 en de Habitatrichtlijn uit 1992 al van kracht waren, bleef Nederland sinds het begin van de 90-er jaren werken aan de uitvoering van een eigen variant, de Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Die eigen variant, voorgesteld als Europees model voor alle Lidstaten, had onder druk van die Lidstaten schipbreuk geleden.Er was een veel beter alternatief voor in de plaats gekomen, de Habitatrichtlijn.
Om te begrijpen wat er aan de hand is in Natura2000-land, is het nodig een flink eind terug te gaan in de tijd
Onversaagd door de nederlaag en ondanks het met de Habitatrichtlijn vastgelegde uitvoeringskader bleef een select gezelschap (SG) - bestaande uit beleidsmedewerkers van het ministerie van Landbouw, Natuur en Visserij (LNV), Natuurmonumenten (NM) en Staatsbosbeheer (SBB) - eigen ideeën ontwikkelen over hoe de natuur er in Nederland zou moeten uitzien. Dat moest niet een klein beetje terug naar hoe het vroeger was, toen er wat minder mensen rondliepen. Nee, dat moest eigenlijk heel ver terug naar een soort (zelfbedachte) oernatuur waarin roedels wolven achter kuddes edelherten aanjoegen.
Maar er was tegelijkertijd ook een ‘natte droom’, met veel hoogveen, laagveen, plas-dras, moerassen en zout-zoet overgangen. Vooral dat het hoogveen vrijwel verdwenen was (eeuwenlang opgestookt als turf, onder meer in de Amsterdamse grachtengordel), was het SG een doorn in het oog. Ruim voor de eeuwwisseling hadden terreinbeheerders zoals NM en SBB de plannen ter verbetering wel rond en werd met de uitvoering daarvan begonnen – de Ecologische Hoofdstructuur begon vorm te krijgen.
Het SG had zich met hand en tand verzet tegen het uitvoeren van de Vogel- en Habitatrichtlijnen. De druk van de Europese Commissie en het Europees Hof van Justitie, door middel van een reeks veroordelingen wegens het niet nakomen van Europese verplichtingen, werd echter onhoudbaar. Na lang tegenstribbelen was in 2004 de Nederlandse selectie van gebieden ingevolge de Vogelrichtlijn (20 jaar te laat) en de Habitatrichtlijn (10 jaar te laat) rond en goedgekeurd door de Europese Commissie.
Het zou nog tot na 2005 duren voordat de artikelen van de Habitatrichtlijn op marginale wijze waren omgezet in de Natuurbeschermingswet (Nbw), soms onder druk vanuit de Tweede Kamer. Belangrijke artikelen uit de Vogelrichtlijn ontbreken overigens nog steeds in de wetgeving.
BEDROG met gegevens
Een analyse van de door Nederland ingediende Standaard Data Formulieren (SDF1) laat zien dat er op verschillende manieren bedrog in het spel was bij de selectie van gebieden, onder meer door de mogelijke invloed buiten beeld te laten van economische (havens) en agrarische activiteiten op de gebieden. Maar er is ook ander bedrog gepleegd, namelijk door onderzoeksgegevens te vervalsen.
Het ministerie van LNV heeft aan de Zoogdiervereniging (VZZ) de opdracht gegeven om te onderzoeken wat de belangrijkste gebieden waren voor de Noordse woelmuis, een zogeheten prioritaire soort waarvoor de 10 belangrijkste gebieden konden worden aangemeld. De VZZ heeft de (selectie)criteria zoals vastgelegd in het SDF gehanteerd en een lijst opgesteld met gebieden die voor selectie in aanmerking kwamen (met een SDF code ‘B’ voor de mate van instandhouding) en gebieden die niet daarvoor in aanmerking kwamen (met SDF code ‘C’). Tot die laatste categorie behoorden de volgende gebieden: Friese IJsselmeerkust (2.526 ha), Groote Wielen (608 ha), Oudegaasterbrekken, Gouden Bodem en Fluessen (3.076 ha) en Eilandspolder-oost (801 ha).
Uit de in Brussel ingediende SDF's voor deze gebieden blijkt de door de VZZ, op grond van wetenschappelijk onderzoek, toegekende SDF code veranderd is van C naar B, teneinde de selectie van deze gebieden te ‘verantwoorden’. Voor alle 4 gebieden is de Noordse woelmuis de enige reden voor selectie als habitatrichtlijn gebied, er komen geen andere soorten of habitattypen voor die selectie zouden kunnen rechtvaardigen.
Zonder het vervalsen van gegevens waren deze gebieden uit de Natura2000-boot gevallen. En was het ook niet mogelijk geworden om de omgeving van deze gebieden af te rekenen op voor ‘stikstof uiterst gevoelige’ habitattypen (die er in mindere mate voorkomen), zoals Blauwgrasland in de Groote Wielen en Overgangs- en trilvenen in de Friese IJsselmeerkust en Eilandspolder-oost.
Ook bij de selectie van vogelrichtlijngebieden is erop los geknoeid. In de eerste plaats vanwege een selectiecriterium dat zo´n gebied ten minste 100 hectare bestaand natuurgebied diende te omvatten. Hoewel in strijd met de richtlijn is de toepassing van dit criterium goedgekeurd door de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State. Met als gevolg dat de belangrijkste weidevogelgebieden (agrarisch grasland) buiten de selectie werden gehouden. Adequate, wettelijk geregelde bescherming van het nationale symbool – de grutto – is zodoende een lachertje, mede ook door het ontbreken van beschermings-verplichtingen uit de Vogelrichtlijn in Nederlandse wetgeving.
Met de in Europees verband afgesproken selectiecriteria is losjes omgesprongen
Met de in Europees verband afgesproken selectiecriteria is losjes omgesprongen. Zo zijn bijvoorbeeld de gebieden Dwingelderveld, Eilandspolder en Polder Zeevang ten onrechte op de lijst met vogelrichtlijngebieden terecht gekomen. Ook de criteria voor de selectie van habitatrichtlijngebieden zijn niet altijd correct toegepast, vrijwel altijd door méér gebieden te selecteren dan noodzakelijk was om aan de eisen van de richtlijn te voldoen. Een voorbeeld hiervan is het gebied Groote Peel, dat niet bij de belangrijkste gebieden voor het habitattype Herstellend hoogveenhoorde. Groote Peel kwalificeerde uitsluitend als vogelrichtlijngebied voor de kraanvogel en de blauwborst.
BEDROG met begrenzing
Niet minder kwalijk dan het vervalsen van gegevens is het geknoei bij de begrenzing van de gebieden. Een saillant geval is dat van het Haringvliet, waar een aantal langs de rand gelegen landbouwpolders binnen de begrenzing terecht zijn gekomen. Niet vanwege hun grote natuurwetenschappelijke waarde, maar omdat de buurman van die polders – Natuurmonumenten – al vergevorderde plannen had die polders voor ‘natuurherstel’ te gaan gebruiken. Er zijn verder legio voorbeelden van andere gebieden waar de begrenzing al een voorschot nam op geplande ontwikkelingen.
Een ronduit hilarisch voorbeeld van zo'n geplande ontwikkeling, waarbij het SG het niet aandurfde een polder binnen de gebiedsbegrenzing te brengen, is de Hedwigepolder. Al in de jaren '90 wilde de buurman daarvan – het Zeeuws Landschap, eigenaar/beheerder van het Verdronken land van Saeftinghe – de polder kopen om onder water te zetten. De rentmeester van de polder heeft ze voor zot verklaard en uitgelachen. Totdat de geplande ontwikkeling opeens deel bleek uit te maken van het Scheldeverdrag met België.
Het SG had zo zijn eigen ideeën over het uitvoeringstraject en het ministerie van LNV ontwikkelde een strategie met verschillende sporen
LIST
De formele gang van zaken, nadat de Commissie de selectie van Vogel- en Habitatrichtlijngebieden heeft goedgekeurd, is dat een Lidstaat die gebieden vervolgens aanwijst onder nationale wetgeving. Daar staat een periode voor, omdat met name 'eigendomsrechtelijke zaken' moeten worden geregeld vanwege beperkingen die uit de richtlijnen zouden kunnen voortvloeien. Hoe sneller zo'n procedure om tot een Aanwijzingsbesluit te kunnen komen, wordt uitgevoerd, des te eerder kan worden begonnen met het opstellen van 'eventueel noodzakelijke' beheerplannen (die geen richtlijnverplichting zijn). De instandhoudingsdoelstellingen voor soorten en habitattypes volgen rechtstreeks uit de gegevens die bij de selectie per gebied zijn aangeleverd.
Dat lijkt allemaal simpel en zou met een grote transparantie kunnen worden uitgevoerd. Echter...
Het SG had zo zijn eigen ideeën over het uitvoeringstraject en het ministerie van LNV ontwikkelde een strategie met verschillende sporen.
De selectie van gebieden was op ambtelijk niveau afgehandeld en behalve het SG beschikte niemand over de exacte gegevens die daarbij zijn verstrekt. Dat houden we zo.
We werken eerst toe naar een Ontwerpbesluit. Tegen zo'n besluit is geen beroep mogelijk (Nederlands bestuursrecht), maar belanghebbenden hebben een termijn om een zienswijze in te dienen. Zonder te voldoen aan de 'definitie' van belanghebbende en zonder ingediende zienswijze is het niet mogelijk om beroep aan te tekenen tegen een uiteindelijk (definitief) Aanwijzingsbesluit.
In de Ontwerpbesluiten stellen we de instandhoudingsdoelstellingen vast. Dat doen we op basis van soorten en habitattypen die bij de selectie per gebied zijn vastgelegd (waarvan dus niemand van de belanghebbende boeren en burgers enig idee had) plus alles wat we met de EHS wilden realiseren (waarvan dus ook niemand van de belanghebbende boeren en burgers enig idee had).
Direct na het publiceren van de Ontwerpbesluiten starten we met het opstellen van Concept-beheerplannen voor de gebieden, in samenspraak met alle belanghebbenden. De instandhoudingsdoelstellingen uit de Ontwerpbesluiten dienden als uitgangspunt (nogmaals, niemand van de betrokken gesprekspartners had enig idee welke van de doelstellingen te maken had met de richtlijnen).
Het SG realiseerde zich dat al die tegenwerking tegen de richtlijnen nogal dom geweest was en dat de richtlijnen een geschenk uit de hemel waren. Slim gespeeld konden ze nu alles wat ze allang wilden doen, doordrukken als Europese verplichting, de boeman zat immers in Brussel. En zo werden de natuurdoeltypen van de EHS (sommige met schattige namen zoals “bloemrijk grasland”) omgekat tot habitattypen volgens de Europese systematiek – en aan de instandhoudingsdoelstellingen toegevoegd.
BEDROG met doelstellingen
Gesommeerd over alle gebieden blijkt dat 18% van de habitattypen en soorten die in de conceptaanwijzingsbesluiten waren vermeld NIET in de betreffende SDF´s waren opgenomen. Het ging daarbij in veel gevallen om habitattypen en soorten die niet eens in de gebieden voorkwamen.
Het belangrijkste voorbeeld van dergelijke ‘nationale’ toevoegingen – met vèrstrekkende gevolgen – is het habitattype Actief hoogveen. Dit is een zogeheten prioritair habitattype waarvoor de 10 belangrijkste gebieden konden worden geselecteerd. Helaas kwam het maar in 2 gebieden voor: Bargerveen en Witterveld (Brussel achtte dit voldoende en zeurde niet om meer). Wie schetst de verbazing (niemand natuurlijk want het begrip SDF was onbekend) dat in de Ontwerpbesluiten het habitattype in 20 andere gebieden was toegevoegd.
Fundamentele gegevens met betrekking tot de kwaliteit en oppervlakte van het actief hoogveen in deze gebieden was niet voorhanden gedurende de hele procedurele gang van zaken, vanaf de ontwerp-beheerplannen tot en met het vaststellen van de definitieve Aanwijzingsbesluiten. Ook werd pas in de Aanwijzingsbesluiten duidelijk welke 10 gebieden als belangrijkste werden beschouwd (dit is van groot belang vanwege het werkingskader van artikel 6, derde lid, van Habitatrichtlijn – zie verderop).
Een evaluatie van kwaliteit en oppervlakte werd pas mogelijk na een update van de SDF's, voor twee derde van de gebieden pas in 2018. Uit de SDF's blijkt dat het subtype A in 10 gebieden voorkomt met een totaal oppervlak van 8,2 hectare en gemiddeld (mediane waarde) per gebied 0,15 hectare. Voor het Witterveen en het Bargerveen kan de oorspronkelijke kwaliteit (mate van instandhouding) vergeleken worden met de ge-update gegevens. Daaruit blijkt dat de kwaliteit is toegenomen van‘goed’ (code
Voor het subtype B bestaan geen uitgangsgegevens. Het komt voor in 15 gebieden, met een totaal oppervlak van 35,1 hectare en gemiddeld (mediane waarde) per gebied 0,9 hectare. Ook hier is de selectie van de 5 belangrijkste gebieden discutabel. Het gebied Maasduinen (kwaliteit uitstekende, 10,4 ha) verdient selectie i.p.v. het Holtingerveld (kwaliteit matig-slecht, 0,03 ha).
In 10 van de in totaal 25 gebieden is het oppervlak Actief hoogveen minder dan 0,3 ha. Na 15 jaar knutselen en knoeien met waterhuishouding, dempen van sloten en sloten belastinggeld is het in die gebieden nog steeds niet gelukt om meer dan een verwaarloosbaar oppervlak hoogveen te produceren. Gezien de enorme impact op de activiteiten in de omgeving van die gebieden valt te overwegen om gewoon maar met het tuinieren te stoppen.
Kritiek op de selectie van de belangrijkste gebieden is ook van toepassing op het habitattype Herstellend hoogveen, waarvoor 5 gebieden konden worden geselecteerd. In de Ontwerpbesluiten waren het er zes, waaronder het al eerder genoemde gebied Groote Peel. In de Aanwijzingsbesluiten zijn het er opeens zeven. De Groote Peel is dan uit de selectie verdwenen, en het Wierdense Veld en Wooldse Veen zijn toegevoegd zonder aan kwalificatiecriteria te voldoen.
BEDROG met beheerplannen
Het is het omdraaien van de geijkte gang van zaken, om afspraken over maatregelen in een beheerplan vast te leggen voordat een gebied een definitieve juridische status krijgt via een Aanwijzingsbesluit. De drogreden die daarbij is gebruikt was dat (zogenaamd) moest worden onderzocht of de instandhoudingsdoelstellingen ‘haalbaar en betaalbaar’ zouden zijn. Een leugen van grote klasse, maar iedereen (en met name politici) is erin getrapt.
In het SDF moest een evaluatie worden gemaakt van de mate van instandhouding. Was die uitstekend (code A) dan hoefde er vanzelfsprekend niet veel aan opgeknapt te worden. Was de instandhouding goed (code
Herstelmaatregelen kosten geld en daarom nodigt het SDF tamelijk nadrukkelijk uit om te voorzien in een kostenraming. De overheid heeft dit voor geen enkel aangemeld gebied gedaan. Een volledig ingevuld en openbaar gemaakt SDF had van meet af aan duidelijk gemaakt wat haalbaar en betaalbaar was.
Terwijl eigendoms- en gebruiksrecht niet juridisch zijn geregeld in de beheerplannen, zijn deze vooral ge(mis)bruikt om beperkingen op te leggen aan ‘bestaand gebruik’ rondom de gebieden.
De wijze waarop met bestaand gebruik is omgegaan is slechts een onderdeel van de tenenkrommende interpretatie van de Habitatrichtlijn door Nederland
LIST en BEDROG met de uitvoering van de richtlijnen
De wijze waarop met bestaand gebruik is omgegaan is slechts een onderdeel van de tenenkrommende interpretatie van de Habitatrichtlijn door Nederland. Om te begrijpen hoe dit in elkaar zit is een uitleg over de verschillende beschermingsstrategieën die de richtlijnen kennen van belang. Want in tegenstelling tot wat veel mensen denken en ervaren, is het niet één pot nat. De richtlijnen omschrijven drie verschillende niveaus van maatregelen, te weten actief, reactief en pro-actief.
Actief
Zowel de Vogelrichtlijn (artikel 3) als de Habitatrichtlijn (artikel 6, lid 1) vragen om een actief beleid wat ten goede komt aan de ecologische vereisten van vogels (landelijk!!) en soorten (niet vogels) en habitattypen die in de Natura2000 gebieden voorkomen. Zaken als maaibeheer, verbetering waterkwaliteit en aanleg/onderhoud van houtwallen, zijn typische dingen die in een beheerplan kunnen worden omschreven.
Waar de richtlijn niet toe verplicht is het (grootschalig) herinrichten van gebieden, het slopen van bos (vogelhabitat) ten gunste van het ‘ontwikkelen’ van heide of andere vegetaties.
Terwijl de Habitatrichtlijn (artikel 2) er feitelijk op hamert dat bij alle maatregelen rekening moet worden gehouden met sociaal-economische en culturele belangen, komt daar in de Nederlandse praktijk niets van terecht – alles moet wijken voor de ontwikkeling van actief hoogveen of stuifzand in gebieden waar het niet voorkomt – met alle negatieve gevolgen van dien.
Reactief
De Habitatrichtlijn (artikel 6, lid 2) legt bij de (regering van de) Lidstaat de taak om maatregelen te nemen die ervoor zorgen dat de kwaliteit van alle habitattypen in een gebied niet verslechtert en voor de soorten (inclusief vogels) waarvoor het gebied is geselecteerd, geen significante verstoringen optreden.
De logische manier om deze taak uit te voeren is om die kwaliteit in de gebieden te monitoren. Gaat die niet achteruit, dan zijn geen maatregelen nodig en kunnen alle activiteiten in en rondom het gebied gewoon doorgaan. Gaat de kwaliteit wel achteruit, dan zal analyse moeten uitwijzen wat de oorzaak is, zodat gerichte maatregelen kunnen worden genomen.
De overheid (LNV) heeft nooit een adequaat programma opgezet, om veranderingen in gebieden te monitoren. In plaats daarvan is een vergunningenstelsel van kracht geworden, waarbij de bewijslast is omgekeerd. Niet de overheid, maar de (melk)veehouder moet maar eens bewijzen dat zijn ‘bestaande gebruik’ geen schade toe zal brengen aan het zo kwetsbare Natura2000 gebied dat naast zijn kavel ligt. Hij loopt daarbij stuk tegen modelberekeningen van de stikstofdepositie die hij zou veroorzaken, modelberekeningen van de zogeheten kritische depositiewaarde (KDW) van habitattypen in het gebied en onmogelijke eisen die de Afdeling Bestuursrechtspraak hanteert.
Ter verdediging van het vergunningenstelsel wordt nogal eens ingebracht dat dit noodzakelijk is om te voldoen aan het voorzorgsbeginsel waarmee bij veel Europese wet- en regelgeving rekening moet worden gehouden. In het geval van de Vogel- en Habitatrichtlijn is dit een drogreden, omdat het voorzorgsbeginsel in de richtlijn is ingebakken (artikel 6, lid 3).
De Europese Commissie was niet gelukkig met de Nederlandse methode om door middel van een vergunningenstelsel achteruitgang van kwaliteit te voorkomen, maar heeft (helaas) om haar moverende redenen geen actie ondernomen
De Europese Commissie was niet gelukkig met de Nederlandse methode om door middel van een vergunningenstelsel achteruitgang van kwaliteit te voorkomen, maar heeft (helaas) om haar moverende redenen geen actie ondernomen. Helaas, want er zijn ook natuurlijke oorzaken van achteruitgang, die zich onttrekken aan het vergunningenstelsel. Bijvoorbeeld de ongebreidelde toename van het aantal overzomerende en broedende ganzen heeft geleid tot bijna onherstelbare schade aan rietkragen, (riet)moerasland en waterkwaliteit. Zo is in de Nieuwkoopse Plassenhet water in een derde van het gebied veranderd in groene soep, en zijn typische rietlandbroedvogels zoals de Grote en Kleine Karekiet, de Rietgors, de Rietzanger en de Roerdomp verdwenen.
Pro-actief
Artikel 6, lid 3, van de Habitatrichtlijn is de verwoording van het voorzorgsbeginsel en vereist dat plannen of projecten getoetst worden op mogelijk te verwachten negatieve gevolgen voor de natuurlijke kenmerken van een gebied. Zijn significant negatieve effecten te verwachten dan kan het plan of project geen doorgang vinden, tenzij er sprake is van redenen van groot openbaar belang. In deze twee zinnen staan drie dingen schuingedrukt waarover de richtlijnen geen expliciete formulering geeft en waarover een hoop discussie is ontstaan.
Plannen en projecten
De vraag wat plannen en projecten zijn, is simpel te beantwoorden: alles waarvoor een milieueffect rapportage nodig is. In de natuurbeschermingswetgeving wordt het veel complexer, daar wordt de richtlijn vertaald in plannen, projecten en andere handelingen. De overheid verschaft zich hiermee de mogelijkheid om, bij vergunningverlening voor het bestaande gebruik, de zwaarste en meest vergaande richtlijnverplichting toe te passen
Significant
Significant negatieve effecten zijn moeilijk te karakteriseren, daarom een voorbeeld. Stel dat de uitbreiding van een veehouderij een toename veroorzaakt in de emissie van ammoniak en de depositie in een nabijgelegen gebied. En stel dat volgens rekentool Aerius (waar nogal wat op af te dingen is) de depositie in het gebied met 5 mol/ha toeneemt; is dat significant? Volgens de Afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State, (ABRvS), op enig moment, wel want een toename meer dan 0,01 mol/ha werd geacht significant negatieve effecten te bewerkstelligen. Volgens gezond verstand niet, want de hoeveelheid ammoniak die met regen naar beneden komt (natte depositie) ligt in een gemiddeld gebied rond 400 mol/ha.jr. De toename met 5 mol/ha is daarvan ongeveer 1% en valt volledig binnen de bandbreedte van jaarlijkse verschillen in natte depositie die kunnen oplopen tot meer dan 50 mol/ha.
Natuurlijke kenmerken
Er valt naar mijn mening weinig aan te merken op de Habitatrichtlijn, ware het niet voor de blunder met het begrip: natuurlijke kenmerken van een gebied. De ruime interpretatie stelt dat 'alle in een gebied voorkomende habitattypen en soorten gezamenlijk' het natuurlijke kenmerk van het gebied bepalen. De strikte interpretatie is dat 'alleen de soorten en habitattypen die de reden zijn geweest voor de selectie van het gebied het kenmerk bepalen'.
Het Nederlandse beleid gaat uit van de ruime interpretatie, met enorme gevolgen die met een voorbeeld inzichtelijk zijn te maken:
Stel een bedrijfsuitbreiding bij de Eilandspolder-oost, die is geselecteerd als Natura2000 gebied voor de Noordse woelmuis. Die soort en zijn habitat zijn volledig ongevoelig voor stikstof, maar je wordt afgerekend op 0,02 hectare veenmosrietland met een KDW van 10 kg/ha.jr. Dit is natuurlijk een extreem voorbeeld, maar bedenk dat er bijvoorbeeld ook 33 gebieden zijn met doelstellingen voor Blauwgrasland (met een KDW van 15 kg/ha.jr) waar dit habitattype niet de aanleiding is geweest voor selectie als Natura2000 gebied.
De enige aangewezen instantie die een uitspraak kan doen over de juridisch juiste uitleg van richtlijnen is het Europees Hof van Justitie. De weg daar naar toe verloopt via de ABRvS, die bevoegd is om het Hof om een zogeheten pre-judiciële uitspraak te vragen. De ABRvS heeft categorisch geweigerd de vraag over uitleg van natuurlijke kenmerken aan het Hof voor te leggen, ondanks herhaalde verzoeken daartoe. Dat riekt naar corruptie, want juristen van LNV en externe juridische adviseurs zagen de bui al hangen en waren mordicus tegen het stellen van de vraag.
Het High Court van Ierland heeft de vraag wel voorgelegd en het daarop volgende Arrest van het Hof maakt in niet voor interpretatie vatbare bewoording duidelijk dat de strikte uitleg de enig juiste is. En toen werd het nog gekker, want de Nederlandse beleidsambtenaren hebben aan het DG Milieu in Brussel gevraagd hoe ze het Arrest van het Hof moesten interpreteren. En tot ieders opluchting in Den Haag waren de Brusselse ambtenaren van mening dat het Arrest de ruime interpretatie toestond (de betreffende Eurocommissaris, daarmee geconfronteerd, vond dat zijn ambtenaren best een eigen mening mochten hebben die contrair ging aan het Hof). En zo geschiedde, de corrupte uitleg is door de Tweede Kamer in dank aanvaard.
CORRUPTIE en BEDROG met de KDW
De kritische depositiewaarde (KDW) is de stikstof-limiet (in kilogram per hectare), waarboven een habitattype onherstelbare schade lijdt. De KDW is het resultaat van een simulatiemodel, ontwikkeld door de heer Van Dobben. De auteur stelt zelf in zijn publicatie hierover, dat de rekenuitkomsten van het model niet op gebiedsniveau kunnen worden toegepast vanwege de grote onzekerheid die ontstaat bij het opschalen van de KDWs van afzonderlijke plantenassociaties naar habitattypen (habitattypen bestaan in de regel uit meerdere, soms meer dan 10, verschillende plantenassociaties).
Desondanks produceert de auteur op verzoek van LNV minister Gerda Verburgh een lijst met KDW's voor elk gebied, waarbij de laagste waarde van enig habitattype de KDW van het gebied wordt. En die lijst wordt vastgelegd in wetgeving. Noem het geen corruptie als u wilt, maar het heeft bitter weinig met wetenschappelijke integriteit te maken.
Een ander bedrog met de KDW is in relatie tot de beide soorten hoogveen, actief en herstellend. Beide bestaan uit vrijwel dezelfde groep van 8-9 plantenassociaties. De modeluitkomsten varieren van 18,1 tot 36,7 kg N/ha, met een (mediaan) gemiddelde van 28,9 kg N/ha. Echter alle uitkomsten, behalve van 1 associatie, worden als niet relevant beschouwd. Die ene associatie (11BA01) heeft een KDW van 26,4 kg N/ha. Deze waarde wordt vervolgens voorzien van het predicaat ‘onwaarschijnlijke waarde’ c.q. ‘onbetrouwbaar’.
Het was Van Dobben, en gelijkgestemden met een expert-opinion, kennelijk teveel dat hoogveen helemaal geen last heeft van veel stikstof. Zodoende kwam in de KDW-lijst de waarde 7 kg N/ha te staan voor Actief hoogveen (= 500 mol/ha), en voor Herstellend hoogveen verschillende waarden afhankelijk van de doelstelling om te herstellen tot Actief hoogveen (7 kg = 500 mol), Natte heide (17 kg = 1214 mol), of Veenbossen (25 kg N/ha = 1786 mol).
BEDROG met depositie
Ondergetekende is biofysicus en heeft daardoor een ongekend vertrouwen in de wetten van de natuurkunde. Eén daarvan is dat een gas dat lichter is dan lucht omhoog ontsnapt als het wordt vrijgemaakt. Niemand stelt dat ter discussie als het gaat om waterstof (molecuulgewicht 2), helium (molecuulgewicht 4), methaan (molecuulgewicht 16) en waterdamp (molecuulgewicht 18). Maar met ammoniak (molecuulgewicht 17) is een alternatieve natuurkunde aan het werk, want het slaat neer – dat is dus lulkoek, er is geen ander woord voor.
Lang geleden is een rekenmodel ontwikkeld waarmee uit berekende emissie van ammoniak de berekende depositie van ammoniak en de berekende atmosferische concentratie van ammoniak werd bepaald. De enige controle die mogelijk is om te besluiten dat het model goed werkt, is om de berekende atmosferische concentratie van ammoniak te vergelijken met de metingen van die concentratie. En wat nu zo interessant is, is dat de met het rekenmodel berekende ammoniakconcentratie in de afgelopen meer dan 20 jaar nog nooit overeen kwam met de gemeten concentratie. De conclusie moet dus zijn dat het rekenmodel niet deugt.
Wie het bovenstaande verhaal heeft begrepen zal het met mij eens zijn dat de oplossing van de hele crisis verrassend eenvoudig is: voer de Vogel- en Habitatrichtlijn uit zoals die bedoeld zijn, en verwijs alle rekenmodellen over stikstof naar de prullenbak. De oplossing is weliswaar simpel, maar heeft wilde gevolgen. Ik zal dat in een stappenplan proberen te vertalen
Daar zitten wij (SG) niet mee, we drammen gewoon door. Niet alleen bij het berekenen van landelijke deposities, ook bij het berekenen van bedrijfsgerelateerde deposities met de ‘rekentool’ Aerius, het kernelement in het PAS.
Depositie van ammoniak bestaat uit twee componenten, een natte en een droge. Die natte kan worden gemeten, het is wat met regen naar beneden komt (van 200 mol/ha.jr aan de kust tot 600 mol/ha.jr in het binnenland). Er is echter geen enkel, betrouwbaar, experimenteel bewijs voor droge depositie. Wat er in rapporten over verschijnt, bestaat uit gereken aan luchtconcentraties (bijvoorbeeld depositiemetingen in het Bargerveen). Niemand van de onderzoekers heeft de moeite genomen een bakje kattengras buiten te zetten en te analyseren hoeveel ammoniak daarin wordt gedeponeerd. Of hebben ze dat misschien toch wel gedaan?
UITWEG uit de imPASse
Wie het bovenstaande verhaal heeft begrepen zal het met mij eens zijn dat de oplossing van de hele crisis verrassend eenvoudig is: voer de Vogel- en Habitatrichtlijn uit zoals die bedoeld zijn, en verwijs alle rekenmodellen over stikstof naar de prullenbak. De oplossing is weliswaar simpel, maar heeft wilde gevolgen. Ik zal dat in een stappenplan proberen te vertalen.
Stap 1. Vervang alle beleidsmedewerkers van LNV die bij het Natura2000 dossier zijn betrokken door mensen met gezond verstand en kennis van de richtlijnen.
Gebeurt dit niet dan zal met list, bedrog en politici elke verandering worden tegengehouden. Het gaat om een handvol mensen (de kern van het selecte gezelschap) die zonder ooit verantwoording te hebben afgelegd meer dan 20 jaar lang een travestie hebben gemaakt van de uitvoering van Europese verplichtingen.
Stap 2. Herschrijf de Wet Natuur, met als uitgangspunt de letterlijke tekst van de Vogel- en Habitatrichtlijn.
Stap 3. Perk de machtspositie van de terreinbeheerders in en zorg dat ze zich houden aan de (basale) verplichtingen van artikel 6, lid 1, van de Habitatrichtlijn.
Ze (Natuurmonumenten, Staatsbosbeheer en de Provinciale Landschappen) zijn op dit moment niet gebonden aan enige wet- en regelgeving. Ze zijn vrijgesteld van kap- en ontgrondingsvergunningen. Ze kunnen zelfstandig besluiten tot grootschalige herinrichting van gebieden en tot b.v. ‘bosomvorming’. Ze nemen zelfstandig beslissingen om het ene habitat te slopen ten gunste van iets wat ze leuker vinden. Het schiet volledig voorbij aan de richtlijnverplichtingen.
Ook wat voor regulier beheer doorgaat verdient controle, want het vernielt vaak meer dan je lief is.
Omdat er niet genoeg konijnen in de duinen zijn zetten we er Schotse Hooglanders in, die ongegeneerd in de uiterst voedselarme en kwetsbare duinplassen staan te poepen en te pissen; tel uit je winst.
Stap 4. De overheid dient een adequaat systeem op te zetten om de kwaliteit van habitattypen en soorten in de gebieden te monitoren, indachtig de verplichtingen onder artikel 6, lid 2, van de Habitatrichtlijn.
Het vergunningenstelsel voor bestaande bedrijfsactiviteiten kan daardoor worden afgeschaft.
Stap 5. De ‘passende beoordeling’ van plannen of projecten (geen handelingen!!) die verplicht is ingevolge artikel 6, lid 3, van de Habitatrichtlijn wordt (mede indachtig het Arrest van het Hof) beperkt tot de soorten en habitattypen die de aanleiding zijn geweest voor de selectie van de gebieden.
Stap 6. De KDW zoals die nu bestaat mag niet meer worden toegepast en verwijzingen daarnaar moeten zeker uit de wetgeving worden verwijderd.
Stap 7. Toepassing van alle modelberekeningen m.b.t. droge depositie van stikstof (ammoniak en stikstofoxiden) moet worden opgeschort, totdat overtuigend experimenteel bewijs voorhanden is omtrent de (eventuele) omvang daarvan.
Sommige van deze stappen zullen wel op wat weerstand stuiten, dat is begrijpelijk, maar je kunt je niet meer met lapmiddeltjes en geknoei uit de absolute puinhoop van de afgelopen decennia draaien.
UPDATE (redactie FL), 14 juli, 13:55 uur: Nico Gerrits formuleert scherpe stellingen. In antwoord op de vraag van Johan Vollenbroek (reactie #9) waarom FL 'deze ongefundeerde bagger' plaatst, antwoordt Dick Veerman in #19.
1 Standaard Data Formulier: voor elk ter selectie voorgedragen gebied diende door middel van dit formulier, voor alle in het gebied voorkomende soorten en habitattypen, een overzicht te worden gegeven van de actuele situatie met betrekking tot zaken als populatieomvang, staat van instandhouding, landelijk belang en dergelijke. Gekende negatieve invloeden van economische activiteiten (havens, wegen, steden, landbouw) dienden te worden geëvalueerd (niets van terecht gekomen). Het SDF vroeg ook om een nauwkeurige kaart van de gebieden (de nauwkeurigheid van die nederlandse kaarten bestond eruit dat binnen de grenzen van de gebieden alles eenduidig grijs was, daarbuiten was alles wit). Dat de Europese Commissie de incomplete SDF’s heeft geaccepteerd is alleen maar begrijpelijk omdat ze wilde dat gestart zou worden met de beschermingsmaatregelen zoals de richtlijnen die voorschreven.
Moest bij het lezen van de woorden EN NU denken in deze chaos rondom stikstof aan het Bijbelwoord waar David in zijn nood zijn hart uitstort voor de HEERE zijn God met psalm 39 vers 9: EN NU, wat verwacht ik, o HEERE! Mijn hoop, die is op U.
Misschien ook een belangrijke dimensie aan het hele stikstofdebacle!