De terugval van een trotse zuivelcooperatie

De terugval van een trotse zuivelcoöperatie

Wat is er aan de hand met FrieslandCampina? De eens zo fiere zuivelcoöperatie krijgt de een na de andere tegenvaller te verwerken, is er in geslaagd haar leden-melkveehouders in recordtempo van zich te vervreemden en blinkt uit in half of helemaal niet communiceren. Weet de coöperatie zelf nog wel waar het heen wil?

Het kan lange tijd niet op met de successen van FrieslandCampina. De prestatietoeslag stijgt jaar na jaar, in China wordt het ene na het andere succes geboekt en nabetalingen van €0,05 of meer zijn volgens de top een kwestie van tijd. De toenmalige CEO, Roelof Joosten is een en al bravoure en laat het niet om na de concurrentie uit te dagen iets te doen aan het gapende melkprijsgat tussen FrieslandCampina en de rest.

De winsten over 2015 en 2016, deels tot stand gekomen door eenmalige meevallers, verbloemen de eerste haarscheurtjes. De Russische boycot, meer druk op de afzet in China en dalende vraag vanuit de oliestaten beginnen de cijfers naar beneden te halen. Halverwege 2016 neemt Piet Boer afscheid als voorzitter en reeds zittend bestuurslid Frans Keurentjes wordt zijn opvolger. Het verval is dan al in gang gezet.

Koers op minder melk
De kosten stijgen, de verkopen in binnen- en buitenland stagneren en de melkplas in thuisbasis Nederland groeit in een verontrustend hard tempo door naar de voor 2020 voorziene plus van 20% tot 25% (ten opzichte van het quotumtijdperk). In het najaar van 2016 lanceert zuivelcoöperatie FrieslandCampina een premie voor de boeren die tussen oktober 2016 en maart 2017 minder melken.

Kort daarop volgt de 'standstill': wie te veel produceert, boven een zelf te kiezen referentieperiode, wordt gekort op de melkprijs. FrieslandCampina heeft in zijn capaciteitsplanning voor 2017 rekening gehouden met de inwerkingtreding van het fosfaatrechtenstelsel, maar die wordt uitgesteld tot 1 januari 2018. En nu dreigt een fors overaanbod van melk. Het is een voorbode op de maatregel die gaat komen: een structurele melkaanvoerregulering vanaf 2019.

Organisatie op de schop
Medio 2017 gaat de organisatiestructuur bij FrieslandCampina volledig op de schop. Het bedrijf gaat werken in 4 wereldwijde divisies en de raad van bestuur krimpt van 6 naar 2 mensen. Tijdens de reorganisatie ruimen tientallen topmanagers met veel zuivel- en marktkennis het veld. In een verklaring stelt Joosten dat de reorganisatie niet is ingezet omdat het slecht gaat, maar dat het dak wordt gerepareerd nu de zon nog schijnt. Een paar weken later moet hij zelf het veld ruimen.

Bij de presentatie van de jaarcijfers over 2017 noteert FrieslandCampina een winstdaling van bijna 40% en nabetaling van iets meer dan €0,01. Zulke historisch magere cijfers hebben de leden-melkveehouders in 10 jaar tijd niet gezien. Tot overmaat van ramp komt FrieslandCampina 1 maand later met het plan de melkaanvoer op de leden-melkveebedrijven vanaf 2019 te remmen; ook wel het fabrieksquotum genoemd. De melkveehouders snappen er niks meer van: waar is hun zuivelcoöperatie mee bezig?

Boeren zijn het zat
Het is de druppel die de emmer bij een groot aantal melkveehouders doet overlopen. Het bevalt ze toch al niet dat FrieslandCampina hen met allerlei regeltjes de wet op het eigen erf denkt voor te schrijven over hoe ze hun bedrijf moeten runnen. En dan nu ook nog (naast fosfaatrechten) een fabrieksquotum instellen? "Bekijk het", zo zeggen ruim 200 melkveehouders.

Uit verklaringen van directeuren en bestuursleden en gesprekken met insiders komt een scala van oorzaken naar voren: zoals dat het bedrijf te lang gevaren heeft op de goede resultaten in China. Er zijn ook diverse tegenvallers: de dure aankoop van kaashandel Zijerveld is daar 1 van. "De werkorganisatie is te traag en te duur geworden en de besluitvorming is te weinig slagvaardig", constateert de nieuwe CEO Hein Schumacher in een interview met het Financieele Dagblad.

Last in plaats van lust
Ook in de eerste helft van 2018 brengt FrieslandCampina teleurstellende cijfers naar buiten. De omzet krimpt en nettowinst daalt. Een minstens zo groot probleem is het weggevloeide vertrouwen van boeren. Het doet hen pijn dat FrieslandCampina melk ziet als een last, in plaats van een lust. Ze worden voortdurend overvallen met nieuwe sluitingen, vertrekkende poppetjes en nieuwe plannen die telkens zo vaag naar buiten worden gebracht dat niemand weet wat er precies gaat gebeuren. De communicatie rondom de ‘10-centregeling’ en ‘Top-Zuivellijn’ zijn daar 2 concrete voorbeelden van.

Insiders concluderen dat er met de reorganisatie honderden jaren van zuivelkennis en -gevoel uit de coöperatie is gerold. In de plaats komen knappe koppen en goede rekenaars, die vooral naar kille cijfers kijken en minder naar hoe je een markt aanvliegt of hoe boeren in elkaar steken. Ook ligt er de vraag of een CFO een goede CEO kan zijn. Het zijn 2 totaal verschillende disciplines: van louter financieel de boel in de gaten houden naar het runnen van de complete tent.

Kortom: de twijfels over de staat van FrieslandCampina worden de laatste maanden alleen maar groter. Het enige houvast is dat de coöperatie nog steeds een van de hoogste melkprijzen betaalt. Dit komt vooral door de garantieprijssystematiek. Hoe houdbaar deze systematiek is, moet in 2019 blijken bij de 3-jaarlijkse evaluatie van het melkgeldreglement en reserveringsbeleid.