Hoge melkprijs is tikkende tijdbom

Een lage melkprijs is veel erger als een bom lijkt mij:

Beschouwing

Wat er ook aan regels wordt bedacht, het lukt eenvoudigweg niet om de ongelooflijke melkdrift van Nederlandse melkveehouders te beteugelen. Zelfs het laten slachten van 160.000 koeien zet amper zoden aan de dijk: de melkplas blijft gewoon op peil. Het brengt de derogatie en daarmee ook de komst van het fosfaatrechtenstelsel in gevaar.

Komen ze wel of komen ze niet? Iedereen denkt inmiddels van wel. Maar dat er per 1 januari 2018 ook daadwerkelijk een fosfaatrechtenstelsel is, is nog altijd geen zekerheid. Het verkrijgen van derogatie voor de periode 2018-2021 is een voorwaarde voor invoering van fosfaatrechten, zo heeft het kabinet afgesproken met de Tweede Kamer. En derogatieduidelijkheid komt er pas na 1 januari 2018.
Dit najaar starten de gesprekken over derogatie tussen het ministerie en de Europese Commissie. Dat melkveehouders dit jaar 160.000 koeien naar de slachtbank brachten in de hoop hun mestprivileges vast te kunnen houden, vormt een goede basis om opnieuw derogatie binnen te halen. Maar de Europese Commissie heeft, vooruitlopend op de gesprekken, begin september al vast gezegd dat er voor derogatie een keihard nieuw fosfaatplafond moet komen. De daling van de veestapel heeft amper gezorgd voor minder melk. Met 10 procent minder koeien melkt Nederland momenteel slechts 0,5 procent minder liters dan vorig jaar. En mestproductie is niet gerelateerd aan het aantal dieren, maar aan het aantal liters melk dat wordt geproduceerd (zie ook tabel 1).

Daarnaast is Brussel nog in afwachting van het definitieve pakket aan maatregelen dat Nederland gaat presenteren. Pas als dat een voldoende krijgt, start het overleg over de precieze invulling van een nieuwe derogatie. Het Ministerie van Economische Zaken kan desgevraagd niet zeggen wat dit betekent voor de invoering van de fosfaatrechten per 2018. Wel heeft minister Henk Kamp gezegd dat hij ruim voor 1 januari 2018 verwacht meer zicht te hebben op de uitkomsten. Ervan uitgaande dat Nederland met een goed verhaal naar Brussel reist, zullen die fosfaatrechten er dus wel komen. Maar niemand die zijn hand daarvoor in het vuur steekt. Daarvoor zijn er te veel onzekerheden.

Hoeveel koeien in 2018
Melkveehouders weten inmiddels dat hun fosfaatreferentie op 2 juli 2015 bepaalt hoeveel koeien ze in 2018 mogen melken. Melkveebedrijven die in 2015 niet grondgebonden waren, krijgen een korting van 8,3 procent. Deze generieke korting is nodig om onder het sectorplafond van 84,9 miljoen kilo fosfaatproductie te komen. Grondgebonden bedrijven en bedrijven met een relatief klein fosfaatoverschot zijn uitgesloten van deze afroming.

Erg gerust dat de generieke korting op 8,3 procent blijft, kunnen de niet-grondgebonden bedrijven onmogelijk zijn. De inmiddels afgetreden staatssecretaris Martijn van Dam wilde de generieke korting aanvankelijk op 10 procent zetten. Dit om tegenvallers op te vangen rond bijvoorbeeld bezwaar- en beroepsprocedures en hogere gehalten fosfaat in het ruwvoer. LTO wilde daar niks van weten en Van Dam ging daar uiteindelijk in mee. Wel met een duidelijke waarschuwing: als de fosfaatproductie alsnog hoger wordt dan het sectorplafond is een extra generieke korting in 2018 noodzakelijk is.

Kans op extra korting
Het risico op nog meer korting is allesbehalve weg. Ten eerste omdat er door diverse rechtszaken inmiddels 450 boeren vrijgesteld zijn van de verplichte reductie van hun melkveestapel. En tientallen, mogelijk honderden boeren kunnen een beroep doen op diezelfde vrijstelling, als ze ook hebben geïnvesteerd voor 2 juli 2015. Als deze boeren ook in het door de staat aangespannen hoger beroep gelijk krijgen, moeten er onder deze groep boeren nog een hoop extra fosfaatrechten worden verdeeld. En die moeten wegkomen bij de niet-grondgebonden boeren.
Een bijkomend risico is dat de vrijgestelde boeren, gesterkt door de uitspraak van de rechter en een hoge melkprijs, dit jaar flink meer gaan melken en daarmee de derogatie in gevaar brengen. Met als gevolg dat de hele boel ontploft, er helemaal geen fosfaatrechten komen en de overheid met harde maatregelen komt.

Toegegeven, het is een van de meest donkere doemscenario’s. Maar uitsluiten kun je het op dit moment allerminst. In oktober doet de rechter uitspraak gedaan in het eerste hoger beroep. Dan kan het zijn dat de vrijstelling van fosfaatreductie weer ongedaan wordt gemaakt. Dit geldt dan voor de eerste groep van 51 boeren die in mei werden vrijgesteld. Plus de bedrijven die niet zelf procedeerden, maar een beroep doen op de zogenoemde lichte toets van RVO.nl. De uitspraak in het tweede hoger beroep, tegen de uitspraken in augustus, wordt in november verwacht.
Rekenen en afwachten
Melkveehouders gaan er ondertussen vanuit dat er fosfaatrechten komen. Dat blijkt wel uit interviews met boeren elders in dit magazine. De één heeft ze vorig jaar voor onder de 100 euro al optioneel gekocht en voelt zich spekkoper. Een ander had een meevaller dat de buurman te koop kwam en er en passant de fosfaatrechten bij deed. De derde wacht de ontwikkelingen rustig af. De verkopende boeren zit rustig achterover in zijn fauteuil. Hij heeft geen haast. Als de melkprijs richting 50 cent gaat, gaan de fosfaatrechten richting de 300 euro per recht. Stuk voor stuk zijn ze aan het rekenen en volgen ze - met de nodige speculatiespanning - de ontwikkelingen.

Zeker, er is voer in overvloed en het melkt heerlijk, met prijzen van boven de 40 cent per liter. Maar in deze fase is de hoge melkprijs ook een tikkende tijdbom onder het toekomstperspectief van de sector. Veel meer liters melk uit een koe halen dan in 2016 en vervolgens geen koeien wegdoen, betekent hernieuwde druk op derogatie en daarmee het doorgaan van het fosfaatrechtenstelsel.

Waarschuwingen
Banken, adviseurs, LTO en zelfs oud-staatssecretaris Van Dam zijn er niet gerust op. Ze waarschuwen dat - in het vacuüm waarin de sector op dit moment verkeert – de vrijgestelde melkveehouders het laatste kwartaal opnieuw stevig gas gaan geven op de melkproductie. Net als de boeren die de middelen hebben om rechten te kopen en nu al vast gas gaan geven. De signalen zijn er. De slachtcijfers stagneren. De CBS-cijfers van 1 juli 2017 laten zien dat de fosfaatproductie van de totale veestapel in Nederland is gedaald tot onder het fosfaatplafond van 172,9 miljoen kilo. Maar de fosfaatproductie door melkvee zat met 86,5 miljoen kilo nog altijd 1,6 miljoen kilo boven het sectorplafond. Het zijn tekenen dat de tot dusver behaalde en zo luid bejubelde reductie nog lang niet veilig over de streep is getrokken. Zolang dat de situatie is, blijft er gerede twijfel of derogatie en fosfaatrechten er wel komen.

Lees meer in het magazine Agrarische Schouw, zie onderstaande link..
issuu.com/langs-de-melkweg/docs/…